شا خصه‌ های فقه الحدیثی‌ امام‌ رضا‌ (ع)

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری رشته علوم قران و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

فقه‌الحدیث در آموزه‌های اهل‌بیت (ع) از جایگاه رفیعی برخوردار است؛ به‌طوری ‌که فهم یک حدیث را بر نقل هزار حدیث برتر دانسته‌‌اند. نگاهی به تاریخ فقه‌الحدیث نشان می‌دهد که بحث از فهم و مقصود واقعی کلام معصومان از عصر حضور مورد توجه بوده و ضرورت تمسک به سنت و حدیث، ایجاب می‌کرده که ضوابطی برای فهم درست آن ایجاد گردد. از روایات اهل‌بیت(ع) به‌ویژه احادیث امام رضا(ع) چنین برمی‌آید که آن بزرگواران در صدد تعلیم اصول و روش‌های صحیح فهم حدیث به پیروان خود بوده‌ تا در زمان غیبت نیز بتوانند با بهره‌گیری از این مبانی و روش فهم صحیح از روایات بهره برده، راه هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. آنچه از واکاوی روایات امام رضا(ع) به‌دست می‌آید عبارت‌اند از: گونه‌های روش‌شناختی فهم حدیث، عدم مخالفت با نصوص قرآن، تبیین دلالت متن، توجه به سوءبرداشت و تفسیر نابه‌جا از حدیث امام، توجه ‌‌‌‌‌به‌وجود احادیث متشابه و شیوۀ ارجاع به محکمات، توجه به اختلاف افهام مخاطبان، تقطیع حدیث، توسعه در معانی کلمات حدیث، معنا شناخت واژگان، فهم حدیث در پرتو سبب صدور، توجه به پدیده جعل و رد اصل حدیث منسوب به ائمهA.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Criteria of Accurate Comprehension of Hadith [Fiqh al-Hadith] of Imam Ridha’s (A.S)

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Karimi Bandadokouki 1
  • Ramin Ajdari 2
  • Sayed Muhammad Hadi Mousavi 3
1 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Islamic Studies and Guidance, Imam Sadegh University,Tehran,Iran
2 PhD Candidate, University of Tehran, Tehran, Iran
3 PhD Student, Imam Sadiq University,Tehran,Iran
چکیده [English]

The Accurate Comprehension of Hadith [fiqh al-hadith] has a high position in the teachings of the Ahl al-Bayt (A.S); In such a way that understanding a hadith is considered superior to quoting a thousand hadiths. A glimpse at the history of the Accurate Comprehension of Hadith [fiqh al-hadith] shows that the discussion of the true understanding and purpose of the words of the Infallible from the age of their presence has been considered and the necessity of relying on sunnah and hadith required that criteria be created for its correct understanding. It seems from the narrations of the Ahl al-Bayt (A.S), especially Imam Ridha’s (A.S), that those nobles sought to teach the principles and correct methods of understanding the hadith to their followers so that they could benefit from the narrations by using these principles and the method of correct understanding during their absence and occult to find guidance from them at any time and under any circumstance. What can be obtained from the analysis of the narrations of Imam Ridha (A.S) are: methodological types of understanding the hadith, not opposing to the explicit-definite [nusus] of the Quran, explaining the denotation of the text, paying attention to misunderstanding and misinterpretation of the Imam’s hadith, paying attention to the existence of ambiguous [mutashabih] hadiths and referring to unambiguous [muhkam], paying attention to the differences in the audience’s understandings, fragmentation of the hadith, developing the meanings of the words of the hadith, understanding the meaning of the words, understanding the hadith in the light of the cause of issuance, paying attention to the phenomenon of forgery and rejecting such hadith attributed to the Imams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accurate Comprehension of Hadith [Fiqh al-Hadith]
  • Critique of Hadith
  • Comprehension of Hadith
  • Radhavi Hadiths
  • Imam Ridha (A.S)
  1. ابن‌‌بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، بیروت: دارالمعرفه، 1379ق.
  2. ابن‌‌بابویه، محمد بن على‏، ‏الخصال‏، محقق: غفارى، علی‌اکبر، قم: جامعه مدرسین‏، 1362ش.
  3. ابن‌‌بابویه، محمد بن على‏، علل الشرائع‏، قم: کتاب‌فروشی داورى‏، 1385ش.
  4. ابن‌‌بابویه، محمد بن على‏، التوحید، محقق: حسینى، هاشم‏، قم: جامعه مدرسین‏، 1398ق.
  5. ابن‌‌بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، محقق: لاجوردى، مهدى‏، تهران: نشر جهان‏، 1378ق.
  6. ابن‌‌بابویه، محمد بن علی، امالی، قم: موسسه بعثت، 1417ق.
  7. ابن‌حمزه دمشقی، شریف ابراهیم، البیان و التعریف فی اسباب ورود الحدیث الشریف، بیروت: المکتبه العلمیه، 1402ق.
  8. ابن‌صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمه ابن‌صلاح، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1416ق.
  9. ابن‌عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت: دارالجیل، 1408ق.
  10. ابن‌ماجه، الحافظ ابی‌عبدالله محمد بن یزید قزوینی سنن ابن‌ماجه، بیروت: دارالفکر، 1338ق.
  11. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
  12. اربلى، على بن عیسى‏، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق: رسولى محلاتى، سید هاشم‏، تبریز: بنی‌هاشمی، 2 جلد، 1381ق.
  13. اژدرپور، جلیل، بررسی روش فقه‌الحدیثی علّامه مجلسی در ملاذ الأخیار، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، 1390ق.
  14. آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دارالاضواء، 1403ق.
  15. ایزدی، مهدی، «روش فقه‌الحدیثی کلینی در شرح احادیث کافی»، مطالعات فهم حدیث، سال دوم، شماره 3، 1394ش.
  16. بجنوردی، سید محمدحسن، القواعد الفقهیه، قم: دلیل ما، 1384ق.
  17. بحرانى اصفهانى، عبدالله بن نورالله، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد)، محقق: موحد ابطحى اصفهانى، محمد باقر، قم: مؤسسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشریف‏، 10 جلد،1413ق.
  18. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان‏، البرهان فی تفسیر القرآن‏، محقق: قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، قم: مؤسسه بعثه‏، 1374ش.
  19. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  20. برقى، احمد بن محمد بن خالد، ‏المحاسن‏، محقق: محدث، جلال‌الدین، قم: دارالکتب الإسلامیة، 1371ق.
  21. جزائرى، نعمت‌الله بن عبدالله، ‏ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهارD، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏، 1427ق.
  22. جعفری هرندی، محمد، «ملاک و چگونگی به‌کارگیری تقیه در دوره حضور معصومانD»، پژوهش‌‌های فقه و حقوق اسلامی، بهار 93، شماره 35، 1393.
  23. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، محقق: عطار، احمد عبد الغفور، بیروت: دارالعلم للملایین‏، 6 جلد، 1376ق.
  24. حر (شیخ) عاملی محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه، مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1415ق.
  25. حر عاملی، محمد بن حسن، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمةD‏، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، 1414ق.
  26. حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسایل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق ربانی، تهران: اسلامیه، 1403ق.
  27. حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‏، بیروت: اعلمى‏، 5 جلد، 1425ق.
  28. حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات حدیث، قم: انتشارات هجرت، 1381ش.
  29. خطیب بغدادی، احمدرضا، الکفایة فی معرفة الروایة، بیروت: دارالکتب العربی، بی‌تا.
  30. خطیب بغدادی، حافظ ابی بکراحمد بن علی، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1971م.
  31. دشتی، علی، بررسی روش فقه‌الحدیثی ملاصدرا در کتاب شرح اصول کافی، دانشگاه رازی،1390ش.
  32. راد، علی، روش‌شناسی فقه‌الحدیثی شیخ بهایی، مجله: علوم حدیث، شماره 49 و 50، 1387ش.
  33. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ‏مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم - الدار الشامیة، 1412ق.
  34. ربانی، محمدحسن، دانش درایة‌الحدیث، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی،1393ش.
  35. رمضان نژاد، علی، روش‌ فهم احادیث اعتقادی رضوی، مبتنی بر شناخت مذاهب کلامی، تهران: دانشگاه امام صادقA، 1394ش.
  36. سیوطی، جلال‌الدین، الجامع الصغیر فی احادیث البشیر و النذیر، بیروت: دارالفکر، 1981م.
  37. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنتشره فی الاحادیث المشتهره، بی‌جا، مطبعة الحلبی، بی‌تا.
  38. سیوطی، جلال‌الدین، التدریب الراوی، بیروت: دارالکتاب العربی، بی‌تا.
  39. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، به‌کوشش: عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، بی‌تا.
  40. صدوق، ابو جعفر محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه، 1395ق.
  41. طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن ‌احمد المعجم الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1985م.
  42. طوسى، محمد بن الحسن‏، ‏الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق: خرسان، حسن الموسوى‏، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1390ق.
  43. عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) الدرایة فی علم الروایة، بی‌جا، مجمع علمی اسلامی، 1404ق.
  44. عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی)، الدرایه فی شرح البدایه، نجف: مطبعة النعمان، بی‌تا.
  45. عیاشی، ابونضر محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، بیروت: موسسة الاعلمی، 1411ق.
  46. غروی نائینی، نهله، فقه‌الحدیث و روش‌های نقد متن، تهران: دانشگاه تربیت مدرس (دفتر نشر آثار علمی)، 1379ش.
  47. غلامی‌نسب، فرشته، بررسی روش‌های فقه‌الحدیثی شیخ طوسیe در تهذیب الاحکام، دانشگاه ایلام، 1389ش.
  48. فقهی زاده، عبدالهادی؛ عماری اله‌یاری، زهرا؛ «مبانی فقه‌الحدیثی سید ‌‌‌عبدالله شبر در مصابیح الأنوار فی حل مشکلات الأخبار»، علوم حدیث، شماره 62، زمستان، 1390ش.
  49. قاسم پور، محسن؛ پورافخم، مریم، روش‌شناسی فقه‌الحدیثی صاحب معالم در کتاب منتقی الجمان، کتاب قیم، شماره 13، پاییز و زمستان، 1394ش.
  50. کاردان پور، محمد حسن، «معیارهای شناخت احادیث تقیه‌آمیز»، علوم حدیث: بهار و تابستان، شماره 59، 1390ش.
  51. کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی - إختیار معرفة الرجال‏، محقق: طوسى، محمد بن الحسن/مصطفوى، حسن‏، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
  52. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، 1363ق.
  53. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف: مطبعة المرتضی، 1352ق.
  54. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: موسسه آل البیتD، 1411ق.
  55. متقی هندی، کنز العمال، بیروت: موسسه الرساله، 1405.
  56. مجلسى، محمد باقر بن محمدتقی، ‏ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق: رجائى، مهدى‏، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی‏، 16 جلد، 1406ق.
  57. مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى‏، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه‏، محقق: موسوى کرمانى، حسین و اشتهاردى على پناه‏، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، 14 جلد، 1406ق.
  58. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: موسسة الوفاء، 1403ق.
  59. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
  60. محمودی، عباس، روش فقه‌الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان، حسنا، شماره 23، 1393ش.
  61. مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران: انتشارات سمت و دانشکده علوم حدیث، 1384ش.
  62. معارف، زهرا، مبانی و روش‌های فقه‌الحدیثی شیخ صدوقe در کتاب معانی الاخبار، دانشگاه قم، 1397ش.
  63. معارف، مجید، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، تهران: انتشارات ضریح، 1384ش.
  64. معارف، مجید، شناخت حدیث: مبانی فهم متن - اصول نقد سند، تهران: نبأ، 1387ش.
  65. میرحسینی، مرضیه‌ سادات، مبانی فقه‌الحدیثی شیخ مفید، دانشگاه مازندران، 1391ش.
  66. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله، ‏منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، مترجم: حسن‌زاده آملی، حسن؛ کمره‌اى، محمد باقر، محقق: میانجى، ابراهیم‏، تهران: مکتبة الإسلامیة، نوبت چهارم، 1400ق.

هیثمی، نورالدین، کشف الاستار، بیروت: موسسة الرسالة، 1407ق

دوره 8، شماره 14
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی، سال هشتم، شماره 14،بهار و تابستان 1400 ش، ص 9-401
شهریور 1400
صفحه 168-194
  • تاریخ دریافت: 06 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 29 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1400