فرایند ارزیابی روایات تفسیری با قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه قرآن و علوم ،جامعة المصطفی ص العالمیة، واحد مشهد، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث جامعة المصطفی ص العالمیة، واحد مشهد، ایران

3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، جامعة المصطفی ص العالمیة، واحد مشهد، ایران

چکیده

قرآن کریم از جمله معیارهای اصلی ارزیابی متون روایی ‌به‌ویژه روایات تفسیری است. محققان در این محور، بیشتر بر ضرورت عرضه به قرآن کریم تاکید داشته‌اند اما دربارۀ چگونگی عرضه بر قرآن کمتر پرداخته شده و در این باره الگوی جامع، ‌به‌ویژه در عرضه روایات تفسیری بر قرآن کریم ارائه ‌‌نشده‌ است. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی، الگوی جامعی برای ارزیابی روایات تفسیری با قرآن ارائه می‌شود. الگوی پیشنهاد‌ی در این پژوهش عبارت‌اند از: 1. به‌دست‌آوردن مفاد؛ 2. پرهیز از پیش‌داوری؛ 3. روشن‌ساختن مفردات آیه؛ 4. بررسی سیاق آیات هم‌جوار؛ 5. فرازبندی آیه مشخص‌نمودن نقاط روشن و مجمل؛ 6. شرح آیه به کمک دیگر آیات؛ 7. دسته‌بندی روایات و به‌دست‌آوردن مفاد؛ 8. استنباط نسبت روایات با آیه؛ 9. عرضه روایات به قرآن عرضه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Process of Evaluating Narratives of Commentary with the Quran

نویسندگان [English]

  • mohammad ghorbanzadeh 1
  • Ali asghar Nasehyan 2
  • Fereydon Abbasi 3
1 Assistant Professor, Department of Quran and Sciences, Al-Mustafa International University, Mashhad Campus, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Al-Mustafa International University, Mashhad Campus, Iran;
3 Ph.D. Scholar, Comparative Exegesis, Al-Mustafa International University, Mashhad Campus, Iran
چکیده [English]

The Holy Quran is one of the main criteria for evaluating narrative texts, especially interpretive narrations. In this axis, researchers have emphasized more on the necessity of presenting the Holy Quran, but less has been discussed how to present the Holy Quran, and in this regard, a comprehensive model has not been presented, especially in the presentation of explanatory narrations on the Holy Quran. In this research, a comprehensive model is presented for the evaluation of interpretive narratives with the Quran using the descriptive-analytical method. The suggested model in this research are: 1. Obtaining the contents; 2. Avoiding prejudice; 3. Clarifying the vocabulary of the verse; 4. Examining the context of adjacent verses; 5. Paragraphing the verse to specify the clear and comprehensive points; 6. Explanation of the verse with the help of other verses; 7. Categorizing narrations and obtaining contents; 8. Deducing the ratio of hadiths with verses; 9. Presentation of hadiths to the Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretive Narrations
  • Presentation of Narrations to the Quran
  • Criteria for Evaluation of Narrations
  • Evaluation Process of Narrations

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح.
  3. ابن‌درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، چاپ اول، بیروت: دار العلم للملایین، ۱۹۸۸م.
  4. ابن‌شاذان، فضل، الایضاح، تحقیق: جلال‌الدین ارموی، بی‌نا، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.
  5. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول، محقق و مصحح: علی اکبر غفاری، چاپ دوم،‌ قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
  6. ابن‌عادل، عمر بن علی، اللباب فی علوم‌الکتاب، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و همکاران، چاپ اول،‌ بیروت: دار الکتب ‌العلمیه، ‌منشورات علی بیضون، ۱۴۱۹ق.
  7. ابن‌عساکر،‌ علی بن حسن،‌ تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ‌۱۴۱۵ق.
  8. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس‌اللغه،‌ تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، مکتبة الاعلام‌ الاسلامی، 1404ق.
  9. ابن‌بابویه، ابوجعفر محمد بن‌ علی‌ (صدوق)، عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام)، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1404ق.
  10. ....................................................................، التوحید، تحقیق: سید هاشم حسینی تهرانی، قم: منشورات جماعةالمدرسین، بی‌تا.
  11. .......................................................................، الامالی، تحقیق: قسم ‌الدراسات ‌الاسلامیة، چاپ اول، قم: مؤسسة البعثة، 1417ق.
  12. ابوالفتوح رازی، حسین بن ‌علی، روض ‌الجِنان و رَوح ‌الجَنان فی تفسیر القرآن، به کوشش و تصحیح: محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی، 1381ش.
  13. احسانی‌فر لنگرودی، محمد، اسباب اختلاف ‌الحدیث، چاپ سوم، بیروت: دارالحدیث، 1432ق.
  14. احمد بن حنبل، مسند احمد، جمعی از محققان، چاپ اول،‌ بیروت: مؤسسه الرساله، ‌۱۴۱۶ق.
  15. احمدی نورآبادی، عرضه حدیث بر قرآن، چاپ اول، قم: دار الحدیث، ۱۳۹۲ش.
  16. ادلبی، صلاح‌الدین بن احمد، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی، چاپ اول، بیروت: دارالآفاق ‌الجدیدة، ۱۴۰۳ ق.
  17. ازهری، احمد بن محمد،‌ تهذیب اللغة، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی، ۱۴۲۱ق.
  18. امینی، عبد الحسین، الغدیر فی‌الکتاب ‌و السنة ‌و الادب، چاپ اول، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.
  19. أنصاری، مرتضی، فرائد الأصول، چاپ نهم، قم: مجمع‌ الفکر الاسلامی، 14۲۸ق.
  20. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، تحقیق: مؤسسة آل ‌البیت (علیهم‌السلام)، چاپ اول، قم: مؤسسة آل ‌البیتb، 1409ق.
  21. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: مؤسسه بعثت، ۱۳۷۴ش.
  22. بخاری،‌ محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری،‌ چاپ دوم، قاهره: جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس‌الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة،۱۴۱۰ق.
  23. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین حسینی مشهور به محدث، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1370ق.
  24. بستانی، قاسم، معیارهای شناخت احادیث ساختگی، چاپ اول، اهواز: رسش، ۱۳۸۶ش.
  25. بیضایی،‌ قاسم، ‌مبانی نقد متن‌الحدیث، چاپ اول، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
  26. بیهقی، احمد بن حسین، بی‌نا، بی‌جا: دار النشر، بی‌‌تا.
  27. ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق و شرح: شاکر احمد محمد، چاپ اول، قاهره: دار الحدیث، ۱۴۱۹ق.
  28. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان، تحقیق: ابى محمد بن عاشور، مراجعه و تدقیق: نظیر ساعدى، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۲۲ق.
  29. جوهری، اسماعیل‌ بن‌ حماد، الصحاح، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، چاپ چهارم،‌ بیروت: دار العلم للملایین، 1407 ه.ق. 1987 م. حکیم محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، چاپ دوم،‌ قم: مجمع جهانی ‌اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، ۱۴۱۸ق.
  30. حاکم نیشابوری، أبوعبدالله محمد بن ‌عبدالله، المستدرک علی ‌الصحیحین، تحقیق: به اشراف یوسف عبد الرحمن مرعشی، بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
  31. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، چاپ اول، قم: مؤسسه آل ‌البیت، 140۹.
  32. حسکانى عبیدالله‌ بن ‌احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1411 ق.
  33. حکیم، سید محمدباقر، علوم القرآن، چاپ سوم، قم: مؤسسة‌ الهادی،1417.
  34. حمیری،‌ عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، چاپ اول، قم: مؤسسه آل‌ البیت، ۱۴۱۳ق.
  35. حنفی، عبد المنعم، موسوعة القرآن العظیم‏، چاپ اول، قاهره، ۲۰۰۴ م.
  36. حیدری‌فر، مجید، مهندسی فهم و تفسیر قرآن، چاپ اول، قم: بوستان کتاب، ۱۳۹۱ش.
  37. خطیب، معتز، رد الحدیث من جهۀ المتن، چاپ اول، بیروت: الشبکۀ العربیۀ للابحاث و النشر، ۲۰۱۱م.
  38. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، چاپ چهارم، لبنان: دارالزهراء، 1390 ش.
  39. دارقطنی،‌ علی بن عمر،‌ سنن الدارقطنی، تحقیق: مجدی بن منصور بن سید شوری، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه،‌ ۱۴۱۷ق.
  40. دلبری، سید علی، آسیب شناسی فهم حدیث، دانشگاه علوم اسلا‌‌می‌رضوی، چاپ اول، بهمن 1391ش.
  41. دیلمی، محمد بن حسن،‌ ارشاد القلوب، چاپ اول، قم: الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
  42. رجبی، محمود، روش تفسیر قرآن، چاپ اول، قم: مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه، 1383 ش.
  43. زمخشری، محمود بن عمر، اساس البلاغه،‌ چاپ اول، بیروت: دار صادر،‌ ۱۹۷۹م.
  44. سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقه، چاپ چهاردهم، قم: مؤسسة الامام الصادقg، 1378ش.
  45. سبحانی، جعفر، الحدیث النبوی بین الروایة و الداریة، قم: مؤسسه امام صادق‌g، 1419 ق.
  46. سیفی مازندانی، علی اکبر، دروس فی القواعد التفسیریۀ، چاپ اول، قم: مؤسسۀ‌ النشر الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
  47. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ‌ابی‌بکر، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
  48. شافعی،‌ محمد بن ادریس،‌ کتاب الام، چاپ دوم، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۳ق.
  49. شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، چاپ اول، قم: مکتبۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
  50. صدر، سید محمدباقر، دروس فی علم الاصول، چاپ دوم، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1424ق.
  51. صفار، محمد بن ‌حسن، بصائر الدرجات، تصحیح و تعلیق و تقدیم: میرزا حسن کوچه‌باغی، تهران: منشورات اعلمی‌، 1404ق.
  52. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جماعه المدرسین، 1417ق.
  53. طبرانی، سلیمان بن احمد،‌ المعجم الکبیر،‌ چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث،‌ بی‌تا.
  54. طبرسی،‌ احمد بن علی،‌ الاحتجاج علی اهل اللجاج، چاپ اول،‌ مشهد: نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.
  55. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  56. طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
  57. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الامالی، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة، چاپ اول، قم: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، 1414ق.
  58. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین‏، تحقیق: هاشم رسولی، چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.
  59. عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی و روش‌های تفسیر قرآنی، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی،1379ش.
  60. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة، بی‌تا.
  61. فاضل جواد، جواد بن سعید، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تصحیح: محمد تقی کشفی و محمد باقر شریف‌زاده، چاپ دوم، تهران: مرتضوی، ۱۳۶۵ش.
  62. فتاحی زاده،‌ فتحیه، مبانی و روش‌های نقد حدیث، چاپ دوم، قم: دانشگاه قم، ۱۳۸۹ش.
  63. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب(تفسیر الرازی، التفسیر الکبیر)، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی، ۱۴۲۰ق.
  64. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق: مهدی مخزومی، ابراهیم سامرایی، چاپ اول، بی‌جا: مؤسسه دارالهجره، 1409ق.
  65. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر صافی، تحقیق و تصحیح: حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران،‌ ۱۴۱۵ق.
  66. قدسی، احمد،‌ انوار الاصول، تقریرات درس آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، چاپ دوم، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، ۱۴۲۸ق.
  67. قرائتی، محسن، تفسیر نور، چاپ اول، تهران: مرکز درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
  68. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، چاپ اول، تهران: ناصر خسرو، ۱۳۶۴ش.
  69. کلینی رازی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، الکافی، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1363 ش.
  70. متقی هندی، علاء الدین علی، کنز العمال، تحقیق: بکری حیانی و ‌صفوه سفا، بیروت: مؤسسه رساله، ۱۴۰۹ق.
  71. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ه.ق.
  72. محسنی، محمد آصف، معجم الاحادیث المعتبره، چاپ اول، قم: دار الادیان، ۱۳۹۴ش.
  73. مروتی،‌ سهراب، «روش علامه طباطبایی در بررسی و نقد تفاسیر روایی با تکیه بر قاعده سیاق» دو فصلنامه علمی‌پژوهشی حدیث‌پژوهی، سال چهارم،‌ شماره هشتم، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش. صفحات: ۲۱۰-۲۳۲
  74. مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، چاپ اول، مصر: دار الحدیث، ۱۴۱۲ق.
  75. مصطفوی تبریزی، احمد، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ اول، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 1374ش.
  76. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، چاپ سوم، قم: مرکز مدیریت، ۱۴۱۰ق
  77. معماری، داود، مبانی و روش‌های نقد متن حدیث از دیدگاه‌‌اندیشوران شیعه، چاپ اول، قم: بوستان کتاب، ۱۴۸۴ش.
  78. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة،1374ش.
  79. …………………….، آیات ولایت، چاپ سوم، تهران: انتشارات نسل جوان،1386ش.
  80. مهریزی، مهدی، «روایات تفسیری شیعه‌ گونه‌شناسی و حجیت» مجله علوم حدیث، شماره ۵۵، بهار ۱۳۸۹ش.
  81. میرشمسی، صدیقه، ظواهر آیات قرآن مجید و حجیت آن، چاپ اول، تهران: سخن، ۱۳۹۰ش.
  82. نجارزادگان، فتح‌الله، بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن، چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و مرکز تحقیق و علوم انسانی،1388ش.
  83. --- ------ تفسیر تطبیقی (بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن و معارفی از آیات در دیدگاه فریقین)، چاپ اول، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، 1388ش.
  84. نصرالله پور علمداری، ابراهیم، «تعامل سیاق با روایات در تفسیر المیزان» فصلنامه پژوهشی اطلاع‌رسانی،‌‌اندیشه حوزه، شماره سیزدهم، تابستان ۹۱ش.
  85. نصیری، علی، روش‌شناسی نقد احادیث، چاپ اول، قم: وحی و خرد، 1390ش.
  86. نعمانی، محمد بن ابراهیم ابن‌ابی زینب، الغیبة، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، چاپ اول، تهران: نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.
  87. نفیسی، شادی، علامه طباطبایی و حدیث؛ روش‌شناسی نقد و فهم حدیث از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۴.
  88. نورزوی،‌ مجتبی،‌ بررسی مفهوم موافقت و مخالفت با قرآن در احادیث عرض، رساله دکتری چاپ نشده، استاد راهنما: حسن نقی زاده، استاد مشاور: سید محمد مرتضوی، دفاع شده در ۱۳۹۱ش.
  89. هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد، بی‌نا، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.

 

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 9، شماره 16
شهریور 1401
صفحه 249-270

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 10 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار