اعتبارسنجی روایت اعمش ذیل آیه «القیا فی جهنم» وتأویل آن به پیامبر ص و امیرالمومنین ع 

مهدوی, سید رضا; اسماعیلی زاده, عباس

doi:10.22034/pht.2025.14925.1383

اعتبارسنجی روایت اعمش ذیل آیه «القیا فی جهنم» وتأویل آن به پیامبر ص و امیرالمومنین ع 

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ طلبه سطح 3 حوزه علمیه قم

² استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

10.22034/pht.2025.14925.1383

چکیده

جمع‌آوری احادیث موضوعه و شناخت و جداسازی آن‌ها از منابع اصیل می‌تواند کمک بسزایی در حفظ آثار روایی از گزند تحریف‌ها و برداشت‌های اشتباه داشته باشد. اما در این مسیر، عدم وجود معیارهای صحیح و دقیق از یک سو و برخورد سلیقه‌ای و گاه غرض‌ورزانه از سوی دیگر باعث شده است بسیاری از احادیث صحیح و یا ضعیف را در عداد احادیث جعلی قرار دهند. ابن‌جوزی در کتاب «الموضوعات» به بهانه کذّاب بودن یا متهم بودن یک راوی، راه افراط پیموده و احادیث زیادی را رمی به کذب و جعل نموده است. از جمله، روایتی را که به نقل از اعمش در فضیلت امام علی× در ذیل آیه «القیا فی جهنم» نقل شده است، بدون توجه به سند‌های متعدد دیگر و مضامین روایات همسو با این روایت، تنها به علت وجود یک راوی در سند، حکم به موضوعه بودن داده است. در این مجال، با کاویدن سندی و متنی روایت تلاش شده عدم جعلی بودن آن و مطابقت آن با روایات متعدد در کتب اهل‌سنت مورد بررسی قرار گیرد و احتمال خطاب «القیا» به پیامبر اکرم| و امام علی× تقویت شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of the Hadith of Al-A'mash Regarding the Verse «أَلۡقِیَا فِی جَهَنَّمَ» “Throw into Hell” (24:50) and Its Interpretation as Referring to the Prophet (P) and Imam Ali (AS) 

نویسندگان [English]

seyed reza mahdavi ¹
Abbas Esmaeelizadeh ²

¹ Level 3 student of Qom Seminary

² Associate Professor Mashhad Ferdowsi University

چکیده [English]

The collection of fabricated hadiths and the identification and differentiation of them from authentic sources can greatly assist in preserving the integrity of narrations from distortions and misinterpretations. However, the absence of accurate and precise criteria, along with occasional subjective and biased approaches, has led to the misclassification of many correct or weak hadiths as fabricated. Ibn Jawzi, in his book Al-Mawdu'at (The Fabricated Hadiths), overstates the issue of fabrication or suspicion of certain narrators, labeling numerous narrations as false, even when other valid chains of narration or compatible contents exist. Among these is the narration from Al-A'mash, which discusses the virtue of Imam Ali (AS) in the context of the verse “Throw into Hell” (Al-Qiya fi Jahannama). Ibn Jawzi dismisses this hadith solely due to the presence of a specific narrator in the chain, without considering the other multiple chains and the consistent themes of similar narrations. This paper aims to examine the sanad (chain of transmission) and matn (content) of the narration, arguing against its classification as fabricated, and strengthening the interpretation that the address “throw” in the verse refers to the Prophet Mohammad (P) and Imam Ali (AS).

کلیدواژه‌ها [English]

Al-Mawḍū’āt
Ibn، al-Jawzi، al-A'mash، Qasīm al-Nār

مراجع

فهرست منابع
1. ابن‌أبی‌یعلى، طبقات الحنابلة، المحقق: محمد حامد الفقی، بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
2. ابن‌جوزی، الموضوعات من الاحادیث المرفوعات، بیروت: دار ابن‌حزم، الطبعة الاولی، 2008م.
3. ابن‌حبان، الثقات، تحقیق: السید شرف الدین أحمد، دار الفکر، الطبعة الأولى، 1395 - 1975.
4. ابن‌حجر العسقلانی، لسان المیزان، تحقیق: دائرة المعرف النظامیة - الهند، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الثالثة، 1406 – 1986.
5. ابن‌حجر العسقلانی، تهذیب التهذیب، مطبعة دائرة المعارف النظامیة - الهند، الطبعة الأولى، 1326ق.
6. ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، المحقق: عمرو بن غرامة العمروی، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1415ق - 1995م.
7. ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1419 ق.
8. ابن‌داود حلی، کتاب الرجال، منشورات الشریف الرضی، قم.
9. ابن‌الساعی، تاج الدین، الدر الثمین فی أسماء المصنفین، تونس: دار الغرب الاسلامی، 1430ق.
10. ابن‌معین، تاریخ ابن‌معین (روایة عثمان الدارمی)، المحقق: أحمد محمد نور سیف، دار المأمون للتراث - دمشق.
11. ابن‌معین، معرفة الرجال، المحقق: الجزء الأول: محمدکامل القصار، دمشق: مجمع اللغة العربیة، الطبعة الأولى، 1405هـ، 1985م.
12. ابن‌مغازلی، مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه، المحقق: أبو عبد الرحمن ترکی بن عبد الله الوادعی، صنعاء: دار الآثار، الطبعة الأولى، 1424 هـ - 2003 م.
13. ابن‌الفاخر، معمر بن عبد الواحد، موجبات الجنة، المحقق: ناصر بن أحمد بن النجار الدمیاطی، مکتبة عباد الرحمن، الطبعة: الأولى، 1423 هـ - 2002 م.
14. استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی‌، 1409ق.
15. بحرانی، سید هاشم الحسینی، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، 1416 ق.
16. ثعلبى، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422 ق.
17. حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1411 ق.
18. خزاعی، محمد بن احمد، الاربعین عن الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب×، العتبة الحسینیة المقدسة، 1437ق.
19. خطیب البغدادی، تاریخ بغداد، دار الکتب العلمیة، بیروت، بی‌تا.
20. ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق: د. عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، سنة النشر: 1407هـ - 1987م، الطبعة: الأولى.
21. ذهبی، سیر أعلام النبلاء، مجموعة محققین بإشراف شعیب الأرناؤوط، مؤسسة الرسالة، الطبعة: غیر متوفر.
22. ذهبی، سیر أعلام النبلاء، القاهرة: دار الحدیث، الطبعة: 1427هـ - 2006م.
23. ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق الشیخ علی محمد معوض والشیخ عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1995م.
24. زمخشرى، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407 ق.
25. سمعانی المروزی، عبد الکریم بن محمد، الأنساب، المحقق: عبد الرحمن بن یحیى المعلمی الیمانی وغیره، حیدر آباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیة، الطبعة: الأولى، 1382 هـ - 1962 م.
26. سیوطى، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1404 ق.
27. سیوطی، اللئالی المصنوعه، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1417 ق.
28. صفدی، الوفی بالوفیات، المحقق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفى، بیروت: دار إحیاء التراث، عام النشر: 1420هـ - 2000م.
29. صیرفینی، تقی الدین، المنتخب من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور، تحقیق خالد حیدر، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر التوزیع، 1414هـ.
30. طباطبایی، سید عبد العزیز، أهل البیت^ فی المکتبة العربیة، قم: آل البیت، 1417ق.
31. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
32. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغى، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1371ش.
33. طبری، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، 1412 ق.
34. طوسی، محمد بن حسن، الأبواب (رجال الطوسی)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1375ش.
35. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیرعاملى، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
36. طوسى، محمد بن حسن، الأمالی، قم: دار الثقافة، 1414ق.
37. عتر، نورالدین، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثالثة، 1418هـ - 1997م.
38. عجلی، أحمد بن عبد الله بن صالح، معرفة الثقات، تحقیق: عبد العلیم عبد العظیم البستوی، مکتبة الدار - المدینة المنورة، الطبعة الأولى، 1405 - 1985.
39. فتنی، محمد طاهر، تذکرة الموضوعات، إدارة الطباعة المنیریة، الطبعة الأولى، 1343 هـ.
40. فخر رازى، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
41. فسوی، المعرفة والتاریخ، المحقق: خلیل المنصور، دار الکتب العلمیة، بیروت.
42. القندوزی الحنفی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال اشرف الحسینی، اسوه: دار الاسوة للطباعة والنشر، الطبعة: الأولى، تاریخ النشر: 1416 ه‍.
43. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، موسسة آل البیت^ لإحیاء التراث.
44. مزی، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الأولى، 1400 - 1980، تحقیق: د. بشار عواد معروف.
45. منتجب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، قم: کتابخانه عمومى آیة الله العظمى مرعشى نجفى، 1366ش.
46. منتجب الدین بن بابویه، على بن عبیدالله بن حسن بن بابویه قمى، الأربعون حدیثا، قم: مؤسسة الإمام المهدی×، 1408ق.
47. نجاشی، رجال النجاشی، المحقق: السید موسى الشبیری الزنجانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
48. نوری، موسوعة أقوال الدارقطنی، الدکتور محمد مهدی المسلمی، أشرف منصور عبد الرحمان، أحمد عبد الرزاق عید، أیمن إبراهیم الزاملی ومحمود خلیل، بی‌تا.