تحلیل تطبیقی مبانی وثاقت «یاسین ضریر» و ارزیابی میراث روایی او از منظر علمای امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و اصول جامعة المصطفی ص العالمیة، قم، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم

چکیده

«یاسین ضریر» از راویانی است که توثیق خاصی از او در کتب رجالی منعکس نشده و برخی با مجهول دانستن او، اعتبار روایاتش را زیر سؤال برده‌اند؛ حال آنکه روایات او در تعیین احکام شرعی مسائل مهمی همچون «تعیین حد مطاف»، «قضا براساس نکول»، و «استثنائات حرمت ربا» تأثیرگذار است. هرچند برخی رجالیان نظیر مامقانی، محدث نوری و سیدموسی شبیری زنجانی با ذکر وجوهی از باب توثیقات عام به وثاقت او رهنمون شده‌اند، اما مبانی وثاقت «یاسین ضریر» و اعتبار میراث روایی او با نگاهی تطبیقی به نظرات علمای امامیه همچنان روشن نیست؛ زیرا تحقیقی جامع، یکپارچه و حاکی از تمامی وجوه معتبر در وثاقت «یاسین ضریر» همراه با نقد و ارزیابی تاکنون صورت نگرفته است. از این رو، پرسش از مبانی وثاقت و اعتبار میراث روایی او با نگاهی تطبیقی، مسأله‌ای است که نیازمند کاوشی عمیق تا رسیدن به پاسخی شایسته است. هرچند با بررسی برخی توثیقات عام و تطبیق آنها نسبت به «یاسین ضریر» می‌توان به وثاقت او حکم کرد، اما در فرض عدم پذیرش آن، تحلیل نحوه مواجهه قدما با میراث روایی او در مسائل مذکور نشان می‌دهد که اگر «یاسین ضریر» در سند روایتی باشد و راویان دیگر به لحاظ رجالی ثقه باشند، می‌توان براساس جمیع مبانی در پذیرش روایات ائمهb، آن حدیث را معتبر دانست و براساس آن حکم کرد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور مبانی وثاقت «یاسین ضریر» و اعتبار میراث روایی او با نگاهی تطبیقی به انظار علمای امامیه انجام شده است و نیل به این هدف در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های رجالی با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای ممکن می‌شود که نتیجه آن، بررسی تطبیقی مبانی وثاقت و ارزیابی میراث روایی «یاسین ضریر» در بستر نحوه مواجهه قدما با میراث روایی اوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Foundations of Trustworthiness of "Yasin Dhirir" and the Evaluation of His Narrative Legacy from the Perspective of Imami Scholars

نویسندگان [English]

  • mahdi dargahi 1
  • reza mirzaei 2
1 Assistant Professor of Jurisprudence and Principles, Al-Mustafa International University, Qom, Iran; aghigh_573@yahoo.com.
2 Graduate of Level Three Seminary of Qom
چکیده [English]

"Yasin Dhirir" is a narrator whose specific trustworthiness has not been explicitly confirmed in the major works of rijal (the study of narrators), leading some to question the validity of his narrations, especially in crucial jurisprudential matters such as "defining the boundaries of tawaf," "judgment based on nukul (refusal)," and "exceptions to the prohibition of riba (usury)." While certain scholars, such as Mamqani, Muhaddith Nuri, and Seyyed Musa Shubayri Zanjani, have pointed to general indicators of trustworthiness that could apply to Yasin Dhirir, there remains ambiguity regarding the foundations of his credibility and the authenticity of his narrative legacy in the context of Imami scholarship. The lack of a comprehensive and unified study that critically assesses all the valid aspects related to Yasin Dhirir's reliability has left scholars with unanswered questions. This research seeks to address these gaps by analyzing the trustworthiness and narrative contributions of Yasin Dhirir in light of both general and specific evaluations by Imami scholars. By reviewing certain general indicators of trustworthiness and applying them to Yasin Dhirir, one can potentially affirm his reliability. However, in cases where these general indicators are not accepted, a critical examination of how early scholars treated his narratives in significant legal matters suggests that if Yasin Dhirir appears in the chain of narration, and the other narrators are verified as reliable, the hadith can be considered credible, and legal rulings can be based on it. This study aims to explore the criteria for determining Yasin Dhirir's trustworthiness and the reliability of his narrative legacy through a comparative lens, examining the perspectives of Imami scholars. This analysis is achieved by describing and evaluating the rijal entries on Yasin Dhirir, relying on library research methods. The result is a comparative assessment of the foundations of his trustworthiness and an evaluation of his narrative contributions, based on how early scholars approached his reports.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yasin Dhirir
  • General Trustworthiness
  • Specific Trustworthiness
  • Narrative Legacy
  • Rijal Studies
  1. ابن‌ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
  2. ابن‌براج، قاضی عبدالعزیز، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
  3. ابن‌جنید، محمد بن احمد، مجموعه فتاوای ابن‌جنید، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
  4. ابن‌داود، حسن بن علی، رجال ابن‌داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران: 1383ق.
  5. ابن‌زهره، حمزه بن علی حسینی، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: موسسه امام صادقg، 1417ق.
  6. ابن‌شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعه و اسماء المصنفین قدیما و حدیثا، نجف اشرف: منشورات مطبعه حیدریه، 1380ق.
  7. ابوالصلاح، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنینg، 1403ق.
  8. استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم: موسسه آل‌البیتb لاحیاء التراث، 1422ق.
  9. تبریزی، جواد بن علی، اسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر مؤلف، 1417ق.
  10. تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم: موسسه آل‌البیتb لاحیاء التراث، 1377ش.
  11. تفرشی، مصطفی بن حسین، اسس القضاء و الشهاده، قم: دفتر مؤلف، بی‌تا.
  12. حائری طباطبائی، سید علی بن محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم: موسسه آل‌البیتg، 1418ق.
  13. حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: موسسه آل‌البیتg، 1416ق.
  14. حسینی شیرازی، سید علیرضا؛ لطفی‌پور، محمد، مجله مطالعات قرآن و حدیث سفینه، شماره 78، بهار 1402ش.
  15. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامه الحلی، نجف اشرف: منشورات مطبعه حیدریه، 1381ق.
  16. خوئی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینه العلم، 1410ق.
  17. خوئی، سید ابوالقاسم، مصباح الاصول، قم: موسسه احیاء آثار امام الخوئی، 1413ق.
  18. خوئی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، قم: موسسه احیاء آثار امام الخوئی، 1422ق.
  19. خوئی، سید ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بی‌نا، بی‌تا.
  20. خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعه امام الخوئی، قم: موسسه احیاء آثار امام الخوئی، 1418ق.
  21. سلار، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، قم: منشورات الحرمین، 1404ق.
  22. شبیری زنجانی، سید موسی، درس خارج بیع، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  23. شبیری زنجانی، سید موسی، درس خارج خمس، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  24. شبیری زنجانی، سید موسی، دروس خارج صوم، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  25. شبیری زنجانی، سید موسی، دروس خارج نکاح، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  26. شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب حج، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  27. شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، قم: موسسه فقهی امام محمد باقرg وابسته به دفتر آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی، بی‌تا.
  28. شبیری، سید محمدجواد، استناد، قم: انتشارات مرکز فقهی امام محمد باقرg، 1402ش.
  29. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل‌البیتg، 1409ق.
  30. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
  31. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  32. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، المقنع، قم: موسسه امام هادیg، 1415ق.
  33. طباطبائی قمی، تقی، آراؤنا فی اصول الفقه، قم: محلاتی، 1371ش.
  34. طبرسی، فضل بن حسن، المتلف من المختلف بین ائمه السلف، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، 1410ق.
  35. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1378ق.
  36. طوسی، محمد بن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400ق.
  37. طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
  38. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  39. طوسی، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1427ق.
  40. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، نجف اشرف: المکتبه الرضویه، بی‌تا.
  41. طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
  42. طوسی، محمد بن علی بن حمزه، الوسیله الی نیل الفضیله، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفیe، 1408ق.
  43. شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، قم: موسسه آل‌البیتg، 1419ق.
  44. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، روض الجنان فی شرح الرشاد الاذهان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1402ق.
  45. عراقی، ضیاءالدین، نهایه الافکار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  46. کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز، رجال الکشی - اختبار معرفه الرجال، مشهد: نشر دانشگاه مشهد، 1490ق.
  47. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  48. کیدری، محمد بن حسین، اصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: موسسه امام صادقg، 1416ق.
  49. مامقانی، عبد الله، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌تا، بی‌نا.
  50. مجلسی اول، محمد تقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406ق.
  51. مجلسی دوم، محمد باقر بن محمد تقی، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
  52. مجلسی دوم، محمد باقر بن محمد تقی، ملاذ الاخبار فی فهم تهذیب الاخبار، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفیe، 1406ق.
  53. محمدی قائنی، محمد، سکوت مدعی‌علیه، وب‌سایتqaeninajafi.ir، 1399ش.
  54. مددی، سید احمد، استنباط حکم از مبادی جعل حکم، وب‌سایتostadmadadi.ir، 1393ش.
  55. مرتضی، علی بن حسین موسوی، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.
  56. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
  57. میرداماد، محمد باقر بن محمد، الرواشح السماویه فی شرح الاحادیث الامامیه، قم: دار الخلاف، 1311ق.
  58. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی - فهرست اسماء مصنفی الشیعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
  59. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
  60. نوری، میرزاحسین، خاتمه المستدرک، قم: موسسه آل‌البیتb، 1417ق.