تعیین چهارچوب جواز متعه و تحلیل انتقادی روایات ناظر بر نهی و ترغیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)تهران ایران

2 استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، گروه علوم قرآن و حدیث، تهران، ایران

3 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)تهران ایران، (نویسنده مسئول)

چکیده

یکی از احکام اختصاصی مکتب تشیع، مسئله جواز متعه یا ازدواج موقت است. در کتب اربعه حدود 137 روایت(با حذف مکررات) نقل‌شده که ناظر بر حلیتّ متعه بر مبنای آیه 24 سوره نساء بوده که در این میان، 11روایت خاص و چالش‌برانگیز وجود دارد که بیانگر دو رویکرد متفاوت تشویق و توبیخ نسبت به متعه از سوی امام معصوم(ع) است. در 5 روایت، شیعیان به این عمل ترغیب شده و در 6 روایت با رویکردی متفاوت، از این اقدام نهی و حکم آن، تحریم شده است.
وجود این روایات خاص در کتب اربعه، زمینه‌ساز به وجود آمدن یک چالش تاریخی پیرامون این مسئله گردیده است به‌گونه‌ای که برخی عالمان دینی، حُکم به کراهت این نوع از نکاح در شرایطی خاص داده‌اند که ابهامات جدی در این زمینه ایجادشده است.
روش تحقیق: در این پژوهش تلاش شده به‌منظور شفاف‌سازی موضع امام معصوم(ع) نسبت به متعه، روایات خاصی که در کتب اربعه شیعه، در مقام تبیین این امر هستند، مورد تحلیل انتقادی قرارگرفته و در دو بخش تحلیل سندی و متنی، وضعیت اسناد روایات از حیث شخصیت رجالی راویان و اتصال سند و نیز وضعیت متن روایات با توجه به روش‌های مقبول نقد حدیث، موردبررسی قرار گیرند.
به‌رغم وجود ضعف سندی و متنی در هر دو دسته روایات نهی و ترغیب، می‌توان از برآیند کلی ، چهارچوب جواز متعه به معنای موارد جایز و غیرمجاز را کشف و شناسایی نمود. نگاه کلی وساختاری به مجموعه این روایات، نشان می‌دهند که ائمه اطهار(ع) به دنبال ترسیم یک چهارچوب نظام‌مند برای این مسئله بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determining the Framework for the Legitimacy of Temporary Marriage and a Critical Analysis of Narrations Concerning Its Prohibition and Encouragement

نویسندگان [English]

  • fathiyeh fattahizadeh 1
  • Mohammad Etrat Doost 2
  • zohresadat musavi 3
1 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Shahid Rajaei Teacher Training University, Department of Quranic and Hadith Sciences, Tehran, Iran
3 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

A notable ruling within the Shia tradition is the acceptance of temporary marriage, known as "Mut'ah." The Kutub al-Arba‘a, (the four primary Shia hadith collections) contain around 137 narrations (excluding duplicates/ repetitions) that support the validity of Mut'ah, referencing verse 24 of Surah An-Nisa and detailing fifteen legal stipulations related to it. However, there are 11 disputed narrations that reflect two opposing perspectives from the infallible Imams (AS): one that encourages and another that discourages the practice of Mut'ah. Among these, five narrations advocate for it, while another five advise against it, and one narration outright prohibits it. These conflicting accounts have historically led to debates, prompting some scholars to classify temporary marriage as makruh (discouraged) under certain conditions, which has created significant confusion for many individuals. This research seeks to elucidate the position of the infallible Imams (PBUH) on Mut'ah by thoroughly examining these specific narrations from the Kutub al-Arba‘a. The analysis is divided into two segments: Isnad (chain of transmission) analysis, which scrutinizes the reliability of the narrators, the integrity of the transmission chains, and the trustworthiness of the sources; and Matn (content) analysis, which evaluates the textual coherence of the narrations using recognized hadith criticism techniques. The results indicate that, despite the weaknesses found in both isnad and matn among the narrations that support and oppose Mut'ah, a general framework for its permissibility can be established. This framework delineates the conditions under which Mut'ah is permissible and those under which it is not. A structural analysis of these narrations suggests that the Imams (AS) were providing a coherent framework regarding this matter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith Authentication
  • Isnad and Matn Criticism
  • Temporary Marriage
  • Encouragement of Mut'ah
  • Prohibition of Mut'ah

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابطحی، محمدعلی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، نجف: مطبعه الحیدریه، 1389ق.
  3. ابن‌بابویه، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1404ق.
  4. ابن‌غضائری، احمدبن حسین، الرجال، قم: دارالحدیث، 1422ق.
  5. ایزدی، مهدی، روش‌شناسی نقد متن حدیث، تهران: دانشگاه امام صادقg، 1394ش.
  6. پاکتچی، احمد، علل الحدیث، انجمن علمی دانشجویی الهیات، تهران: دانشگاه امام صادقg، 1388ش.
  7. حرعاملی، محمدبن حسن، الرجال، قم: دارالحدیث، 1385ش.
  8. حسینی شیرازی، علیرضا، اعتبارسنجی احادیث شیعه: زیرساخت‌ها، فرایندها، پیامدها، تهران: مؤسسه علمی فرهنگی امام هادیg، 1398ش.
  9. حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال، قم: موسسه نشر الفقاهه، 1417ق.
  10. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم: الثقافه الاسلامیه فی العالم، 1390ش.
  11. شبیری زنجانی، محمد جواد، توضیح الاسناد المشکله فی الکتب الاربعه، قم: دارالحدیث، 1429ق.
  12. شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1378ش.
  13. شیرزاد، محمدحسن، شیرزاد، محمدحسین، و نورایی، محسن، «جریان فکری ادب و بازخوانی دلایل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 35، 1396ش.
  14. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1393ق.
  15. طباطبایی، سید محمد حسین، سنن النبیk، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386ش.
  16. طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم: جامعه مدرسین، 1415ق.
  17. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
  18. طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1363ق.
  19. طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، قم: موسسه نشر الفقاهه، 1417ق.
  20. عاملی، زین‌الدین بن علی، الرعایه فی علم الدرایه، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی العامه، 1408ق.
  21. غفاری صفت، علی‌اکبر؛ صانعی‌پور، محمدحسن، دراسات فی علم الدرایه، تهران: سمت، 1388ش.
  22. غلامعلی، مهدی، سندشناسی حدیث، قم: دارالحدیث، 1398ش.
  23. فتاحی‌زاده، فتحیه، مبانی و روش‌های نقد حدیث در کتب اربعه، قم: دانشگاه قم، 1389ش.
  24. فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، تهران: اساطیر، 1379ش.
  25. کرکی، حسن بن جعفر، فوائد الرجالیه، قم: دارالحدیث، 1374ش.
  26. کشی، محمدبن عمر، اختیار معرفه الرجال، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1407ق.
  27. کلینی، محمد‌بن یعقوب، الکافی، قم: دارالحدیث، 1407ق.
  28. مجلسی، محمدتقی، روضة‌المتقین، بیروت: دارالمصطفی لاحیاء التراث العربی، 1430ق.
  29. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  30. محمدی‌ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم: دارالحدیث، 1393ش.
  31. مسعودی، عبدالهادی، آسیب‌شناسی حدیث، تهران: سمت، 1392ش.
  32. مفید، محمد بن محمد، خلاصة الایجاز فی المتعه، تهران: انتشارات کنگره هزاره شیخ مفید، 1372ش.
  33. موسوی، زهره سادات؛ فتاحی‌زاده، فتحیه؛ عترت‌دوست، محمد، «تحلیل محتوای روایات متعه در منابع حدیثی شیعه»، مطالعات فهم حدیث، دوره 8، شماره 2، 1400ش.
  34. نجاشی، احمدبن علی، الرجال، موسسه نشر الاسلامیه، قم: 1365ش.
  35. نجف، محمدمهدی، الجامع لرواه اصحاب الامام الرضاg، مشهد: الموتمر العالمی لامام رضاg، 1407ق.
  36. نوبختی، ابومحمد حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف: مطبعة الحیدریه، 1936م.
  37. نوری، حسین بن محمد، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: موسسه آل‌البیت، 1420ق.

 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 18 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 06 اردیبهشت 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار