بایسته‌‌های تطبیقی جدایی‌‌ناپذیری قرآن و عترت با ابتناء بر حدیث ثقلین

اخویان, محمد علی; رستم نژاد, مهدی

doi:10.22034/pht.2024.16785.1455

بایسته‌‌های تطبیقی جدایی‌‌ناپذیری قرآن و عترت با ابتناء بر حدیث ثقلین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه معارف دانشگاه قم، ایران

² دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم حدیث جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

10.22034/pht.2024.16785.1455

چکیده

حدیث ثقلین از احادیث مورد اتفاق امت اسلامی است که به صورت متواتر از پیامبر اکرمk نقل شده است. بر اساس این حدیث، پیامبر بزرگوار اسلامk در نبود خود از وجود دو گوهر گران‌بها گزارش می‌دهد که در میان امت باقی می‌مانند. این حدیث از زمان صدور تاکنون همواره مورد توجه محدثان، متکلمان، مفسران و مورخان بوده است. دانشمندان اسلام بارها در شرح و تبیین آن و بررسی اسناد و مدارک مربوط به آن سخن گفته‌اند. بی‌تردید این حدیث، همانند سایر کلمات حکیمانه پیامبرk، دارای معانی عمیق و دلالت‌هایی است که می‌تواند حقایق بزرگی را آشکار سازد. در این مقاله، با نگاهی نو و تطبیقی به الزامات و بایسته‌های جدایی‌ناپذیری این دو گوهر از منظر بزرگان فریقین پرداخته می‌شود. جانشینی این دو از پیامبرk در هدایت امت، همسانی و هم‌رتبگی آنها در قدر و منزلت، لزوم تبعیت از هر دو، بقاء و حجیت هر دو، و عصمت و مصونیت آنها از خطا، از جمله استلزامات این حدیث است که دانشمندان فریقین به آن تصریح کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Indivisible Nature of the Quran and Ahl al-Bayt Based on the Hadith of Thaqalayn

نویسندگان [English]

mohammad ali akhavian ¹
Mehdi Rostamnejad ²

¹ Associate Professor of Islamic Studies, University of Qom, Iran;

² Associate Professor and Faculty Member, Department of Hadith Sciences, Al-Mustafa International University, Qom, Iran

چکیده [English]

The Hadith of Thaqalayn is a widely agreed-upon narration in Islamic ummah, transmitted through an massively unbroken chain of narrators / (mutawatir) from the Prophet Mohammad (PBUH). In this hadith, the Prophet declares that he is leaving behind two precious entities for his followers: the Quran and his Ahl al-Bayt (his prgeny). Since its narration, scholars, theologians, exegetes, and historians have focused extensively on this hadith, analyzing its meanings, significance, and sources. Islamic scholars have continually emphasized its importance, recognizing that, like other sayings of the Prophet (PBUH), it holds deep wisdom and can reveal significant truths. This paper provides a novel, comparative perspective on the necessities and implications of the inseparability of these two entities—the Quran and Ahl al-Bayt—as highlighted by prominent scholars from both Sunni and Shia Schools of thought. Among the key themes derived from the hadith are the joint leadership of the ummah by the Quran and Ahl al-Bayt, their equal status and dignity, the necessity of following both, their continued authority and legitimacy, and their infallibility and protection from error. Scholars from both denominations have confirmed the importance of these implications, highlighting the vital role of the Quran and Ahl al-Bayt in guiding the Muslim community.

کلیدواژه‌ها [English]

Hadith of Thaqalayn
Inseparability
Quran and Ahl al-Bayt
Equality of Thaqalayn

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌حجر عسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت: دارالمعرفة، بی‌‌تا.
ابن‌عطیه، مقاتل، ابهی المداد، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1423ق.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
احمد، احمد بن حنبل، مسند احمد، مؤسسه الرسالة، بیروت: 1416ق.
الزهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، قاهره: چاپ عبدالسلام هارون، بی‌‌تا.
تفتازانی، شرح المقاصد فی علم الکلام، قم: شریف رضی، 1409ق.
ثعلبی، تفسیر ثعلبی، دارالحیاء التراث العربی، 1422ق.
حاکم، نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق، یوسف عبدالرحمان المرعشلی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
حلبی، ابوالصلاح تقی‌الدین، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، مکتبة الامام امیرالمؤمنینg، 1403ق.
ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق.
سخاوی، محمد بن عبدالرحمان، استجلاب ارتقاء الغرف، تحقیق خالد ابن‌احمد، بیروت: دارالبشائر، بی‌‌تا.
سمهودی، علی بن عبدالله، جواهر العقدین فی فضل الشرفین، تحقیق موسی بنای علیلی، بغداد، مطبعة العائی، 1405ق.
سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، بیروت: دارالمعرفة، بی‌‌تا.
صدوق، محمد بن علی خصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، بی‌نا، 1403ق.
صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تهران: اسلامیه، 1403ق.
صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، 1395ق.
صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم: مؤسسة بعثت، 1417ق.
صفار، محمد بن الحسن، بصائر الدرجات، تهران: منشورات اعلمی،1404ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، قاهره، دارالحرمین، 1415ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران: چاپ احمد حسین، 1362ش.
طوسی، شیخ طوسی، الأمالی، قم: دارالثقافة للطبائة، مؤسسه البعثة، 1414ق.
عاملی، سید عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، قم: مجمع جهانی اهل‌بیتb، 1426ق.
علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، قم: دارالکتاب، 1404ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1393ش.
متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409ق.
مجلسی، علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، بی‌‌تا.
مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، لبنان: دارالفکر، بی‌‌تا.
مظفر، محمد حسین، دلائل الصدق، قم: مؤسسة آل‌البیت، 1422ق.
مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386ش.
مناوی، محمد عبدالرؤف، فیض القدیر، بیروت: دارالمعرفة، 1391ق.
هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة، قاهره، بی‌نا، 1417ق.
هیثمی، علی بن ابوبکر، مجمع الزوائد، تحقیق حسام‌الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1408ق.