واکاوی رویکرد مستشرقان به پدیده اسرائیلیات در دایرة المعارف های‌ قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم.قم.ایران

3 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور آران و بیدگل، ایران

چکیده

چکیده
اسرائیلیات، روایات غیراسلامی وارد شده از منابع یهودی و مسیحی در موضوعات مختلف به‌ویژه داستان‌های قرآنی است؛ از آنجا که در عصر حاضر دایره المعارفها محل مراجعه علمی هستند و دواثر، دایره المعارف قرآن لایدن وقرآن یک دایره المعارف، حاوی مطالعات قرآنی غربیان است؛ بررسی أثرپذیری این دایره المعارفها از مطالب و روایات اسرائیلی ضروری است. این پژوهش درصدد است که با روش تحلیلی انتقادی، به واکاوی ورود و تاثیر اسرائیلیات در مقالات قرآنی غربیان بپردازد. بر پایه یافته‌ها، مواردی مانند استفاده از مطالب‌ اسرائیلی‌ جهت‌ اثبات شبهه‌ اقتباس قرآن از کتاب مقدس، انتخاب عنوان مقاله‌ تحت‌ پیش‌ زمینه‌ ای‌ اسرائیلی‌ و أثرپذیری همه‌ جانبه‌ متن‌ از آن، استفاده از منابع‌ تفسیری مشحون از اسرائیلیات، بهره‌گیری‌ از اسرائیلیات در ذکر معنای‌ آیات قرآن، ارائه‌ اطلاعات نادرست‌ در باب ناقلان اسرائیلیات و اظهار نظر غیرواقعی درباره میزان اسرائیلیات موجود در منابع‌ اسلامی‌؛ در این دایره المعارفها دیده می‌شود؛ هرچند تعدادی از نویسندگان مقالات آنها در رعایت اصول علمی و اخلاق پژوهشی تلاش کرده‌اند؛ غالب آنان در موارد مرتبط با روایات اسرائیلی، پیش‌فرض‌های ذهنی را دخالت داده، یا به مراجعه به کتب اهل سنت بسنده نموده‌اند.
کلیدواژگان: اسرائیلیات، اهل کتاب، دایرة المعارف قرآن لایدن، قرآن یک دایره المعارف، مستشرقان.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Orientalists' Approach to the Phenomenon of Isra'iliyyat in Quranic Encyclopedias

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Diari Bidgli 1
  • fatemeh sarrami 2
  • fatemeh sarrami 3
1 Full Professor of Quranic and Hadith Sciences, University of Qom, Qom, Iran;
2 PhD Candidate of Quranic and Hadith Sciences, University of Qom, Qom, Iran;
3 PhD in Quranic and Hadith Sciences, Payame Noor University, Aran and Bidgol, Iran;
چکیده [English]

The concept of "Isra'iliyyat" pertains to the incorporation of non-Islamic narratives, particularly those derived from Jewish and Christian sources, into Islamic literature, especially within Quranic accounts. In contemporary scholarship, encyclopedias serve as significant references, with works such as the "Encyclopaedia of the Quran" (Leiden) and "The Quran: An Encyclopedia" being pivotal in Western studies of the Quran. Therefore, it is crucial to analyze the extent to which these encyclopedic works are shaped by Isra'iliyyat. This research employs an analytical-critical approach to explore the presence and impact of Isra'iliyyat in these Western Quranic encyclopedias. The results indicate numerous examples, including the assertion that the Quran has drawn from the Bible, article titles reflecting Israelite themes, the profound effect of these assumptions on the material presented, dependence on exegetical texts rich in Isra'iliyyat, the application of these narratives in the interpretation of Quranic verses, inaccuracies regarding the transmitters of Isra'iliyyat, and exaggerated evaluations of the role of Isra'iliyyat in Islamic texts. Although some scholars strive to maintain rigorous and ethical research practices, a significant number have permitted their biases to influence their treatment of Isra'iliyyat, frequently citing only Sunni perspectives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Isra'iliyyat
  • People of the Book
  • Encyclopaedia of the Quran (Leiden)
  • Orientalists

مراجع

  1. قرآن مجید، ترجمۀ آیت‌الله مکارم شیرازی.
  2. ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البالغة، قم: انتشارات مکتبة آیة اهلل العظمی المرعشی النجفی، بی‌تا.
  3. ابن‌عربی‌، حافظ‌، عارضه‌ الاحوزی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی‌، 1405ق.
  4. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر ابن‌کثیر، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419ق.
  5. ابن‌منظور، جمال‌الدین‌ محمد، لسان العرب، بیروت، بی‌نا، 1970م.
  6. ابوریه‌، محمود، اضواء علی‌ السنة المحمدیة‌، مصر: دارالمعارف، 1954م.
  7. آلوسی‌، سید محمود، روح المعانی‌، بیروت: دارالکتب‌ العلمیه‌، 1415ق.
  8. تورات، سفر برشیت‌، بی‌تا، بی‌جا.
  9. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1422ق.
  10. حمدی زقزوق، محمود، شرق شناسی و پیشینه تمدن فکری برخورد تمدن‌ها، مترجم: سید مصطفی زارعی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1393ش.
  11. خویی‌، سید ابوالقاسم‌، البیان فی‌ تفسیر القرآن، بی‌جا، المطبعه‌ العلمیه، 1394ق.
  12. دیاری، محمدتقی‌، پژوهشی‌ در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، تهران: دفتر پژوهش‌ و نشر سهروردی، 1383ش.
  13. ذهبی‌، محمد حسین‌، التفسیر و المفسرون، قاهره: دارالکتب‌ الحدیثه، 1381ق.
  14. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه‌، بی‌‌تا.
  15. رضائی‌ اصفهانی‌، محمدعلی، ترجمه‌ قرآن. قم‌: مؤسسه‌ تحقیقاتی‌ فرهنگی‌ دارالذکر، 1383ش.
  16. سبحانی‌، جعفر، الهیات، قم‌: موسسه‌ امام صادقg، 1417ش.
  17. صدوق، ابن‌بابویه، من‌ لا یحضره الفقیه‌، قم‌: انتشارات جامعه‌ مدرسین، 1413‌ق.
  18. طباطبائی‌، محمدحسین‌، المیزان فی‌ تفسیر القرآن، قم‌: انتشارات جامعه‌ مدرسین‌ حوزه علمیه‌ قم‌، 1417ق.
  19. طبرسی‌، فضل‌ بن‌ حسن، مجمع‌ البیان فی‌ تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  20. عیاشی‌، محمد بن‌ مسعود، تفسیر عیاشی‌، تهران: چاپخانه‌ علمیه ‌قرآن، 1380ق.
  21. قزوینی‌، محمد بن‌ یزید، سنن‌ ابن‌ماجه‌، بیروت: دار احیاء الکتب‌ العربیه‌، بی‌تا.
  22. قزوینی‌، محمد بن‌ یزید، فتن‌، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  23. گلدزیهر، ایگناس، ترجمه: سید ناصر طباطبایی، گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، تهران: ققنوس، 1381ش.
  24. مجلسی‌، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسه‌ الوفاء، 1404ق.
  25. مطهری، مرتضی، مجموعه‌ آثار، قم: انتشارات صدرا، 1381ش.
  26. معرفت‌، محمد هادی، التمهید فی‌ علوم القرآن، قم: مؤسسه‌ التمهید، 1386ش.
  27. مغنیه‌، محمدجواد، شبهات الملحدین‌ و الجواب عنها، بیروت: دار مکتبه‌ الهلال، 1986م.
  28. مقدّسی‌. سلمی‌، یوسف‌ بن‌ یحیی‌، عقدالدّر فی‌ اخبار المنتظر، بی‌جا، بی‌تا.
  29. مکارم شیرازی، ناصر، جمعی از نویسندگان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
  30. نورسی‌، سعید، رساله‌ نور کلیاتی‌ (مجموعه‌ رسائل‌ نور)، استانبول، بی‌نا، 1996م.
  31. نیل ساز، نصرت، خاورشناسان و ابن‌عباس؛ تحلیل انتقادی دیدگاه‌های خاورشناسان درباره آثار تفسیری منسوب به ابن‌عباس، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1393ش.
  32. هلالى، سلیم بن قیس، أسرار آل محمدb، ترجمه کتاب سلیم مترجم: انصارى زنجانى خوئینى، اسماعیل، انتشارات: الهادی، 1416ق.
  33. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه: مجموعه نویسندگان، انتشارات علمی و فرهنگی، 1401ش.
  34. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، 1390ش.
  35. مک اولیف، جین، مترجم محمدتقی دیاری بیدگلی، ارزش‌گذاری اسرائیلیات معضلی در تفسیر، مجله پژوهش دینی، شمارۀ 23، 1390ش.
  36. McAuliffe, Jane Dammen, Encyclopaedia of the Quran, Preface,leiden, Brill,20010.Rubin, Uri,”Children of Israel”, Encyclopaedia of the Quran, leiden, Brill, 2001.
  37. .Rubin,Uri, “Israel”, Encyclopaedia of the Quran, leiden, Brill, 2002.
  38. Leaman,Oliver, ”Israiliyyat”,The Quran an Encyclopedia, Routledge, 2005.
  39. Hillier,H.CH AD, ”Mary”,The Quran an Encyclopedia, Routledge, 2005.
  40. Schock,Cornelia, ”Adam and Eve”, Encyclopaedia of the Quran, leiden, Brill, 2001.
  41. Robinson,Neal, ”Antichrist”, Encyclopaedia of the Quran, leiden, Brill, 2001.
  42. Adang,Camilla,”Torah”, Encyclopaedia of the Quran, leiden, Brill, 2006.
  43. A S Hornby, Oxford Advanced Learner’s Dictinary, Oxford, 2005.

 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 مهر 1402
  • تاریخ بازنگری: 23 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار