همسویی اهداف خلقت، نبوت، امامت و اثر بخشی آن در حوزۀ امامت پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته سطح سه امامت حوزه علمیه قم، بنیاد فرهنگی امامت و دانش پژوه سطح چهار امام‌شناسی حوزه علمیه قم (نویسنده مسئول)

2 دانش‌آموخته سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم و دانش آموخته سطح سه نهج‌البلاغه

چکیده

لازمه حکمت خداوند، بیهوده خلق نشدن مخلوقین است. از این رو فرستادگان خود را وسیله هدایت بندگان به این اهداف قرار داده است. بدین ترتیب هدف نبوت، تحقّقِ هدف خلقت خواهد بود. از طرفی با ختم نبوت، قطع جریان اهداف خلقت، نقض حکمت خداوند است. از چالش‌های مهم کلامی در مسأله امامت، نگاه متفاوت متکلمان امامیه و اهل‌سنّت به جایگاه امامت پس از نبوت است. امامیه امام را جایگاهی در تداوم جریان نبوت می‌داند و اهل‌سنّت با ترسیم جایگاه حکومتی از امام، این نگاه را در همه حوزه‌های امامت پژوهی دخیل می‌دارند. واکاوی اهداف خلقت، نبوت وامامت، و اثبات وحدت آنها، علاوه بر روشن شدن بیش از پیش ضرورت بعثت انبیاء و ائمه(ع)، لزوم ضرورت امامت را نیز در راستای ضرورت نبوت معرفی کند، نه مقامی صرفا در راستای حکومت وحفظ نظام اجتماعی که اکثر متکلمان در اثبات ضرورت امامت به آن اهتمام داشته‌اند. همچنین اثبات وحدت اهداف، بخشی از منظومه اثبات وحدت جایگاه امامت ونبوت در مسیر هدایتگری خواهد بود که سبب می‌گردد آنچه برای نبوت در شرایط وشئون بیان می‌شود در امامت نیز اثبات گردد. وحدت مذکور در منابع فریقین پیگیری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Concordance of the Objectives of Creation, Prophethood and Imamate, and Its Effectiveness in the Field of Imamology

نویسندگان [English]

  • Hossein farokhi 1
  • Hossein Mansoori Razi 2
1 Graduate Student, Level Three in Imamate Studies, Qom Seminary & Level Four Student in Imamate Studies, Qom Seminary, (Corresponding Author)
2 Graduate Student, Level Four in Jurisprudence and Its Principles, Qom Seminary and Level Three Student in Nahj al-Balaghah
چکیده [English]

The wisdom of God necessitates that creatures are not created in vain. Therefore, He has appointed His messengers as the means to guide His servants towards these objectives. Thus, the objective of prophethood is the realization of the objective of creation. On the other hand, the cessation of prophethood would be a violation of the divine wisdom by interrupting the flow of the objectives of creation. One of the significant theological challenges in the issue of Imamate is the different perspectives of Imami and Sunni theologians on the position of Imamate after prophethood. Imamiyyah regards the Imam as a continuation of the prophetic mission, while Sunni scholars incorporate this perspective into all aspects of Imamology by delineating the governmental position of the Imam. Exploring the objectives of creation, prophethood, and Imamate, and proving their unity, in addition to shedding more light on the necessity of the missions of prophets and Imams, should introduce the necessity of Imamate in line with the necessity of prophethood, not merely as a position in governance and the preservation of the social order, as most theologians have emphasized in proving the necessity of Imamate. Furthermore, proving the unity of objectives will be part of the system of proving the unity of the positions of Imamate and prophethood in the guidance path, which will lead to what is stated for prophethood in various circumstances and conditions to be also proven for Imamate. This unity is pursued in the sources of both denominations i.e. Shia and Sunni.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Objectives of Creation
  • Objectives of Prophethood
  • Objectives of Imamate
  • Duties of Prophethood
  • Duties of Imamate
  • Imamology
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، الأمالی، چاپ ششم‏، تهران‏: کتابچى‏، 1376ش‏.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، التوحید، قم‏: جامعه مدرسین‏، 1398ق‏.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال،چاپ دوم، قم: دارالشریف الرضی، 1406ق.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، علل الشرائع‏، قم‏: کتاب فروشى داورى، 1385ش.
  6. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، عیون أخبار الرضاj، تهران: نشر جهان، 1378ش
  7. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، معانی الأخبار، على‌اکبر غفارى، قم‏: جامعه مدرسین‏، 1403ق‏.
  8. ابن‌بابویه، محمد بن على‌ (شیخ صدوق)‏، من لا یحضره الفقیه‏، على‌اکبر غفارى، چاپ دوم، قم‏: جامعه مدرسین ‏، 1413ق.
  9. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین 1404ق.
  10. ابن‌طاووس، على بن موسى‏، کشف المحجة لثمرة المهجة، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب، 1375ش.
  11. ابن‌عربی، محمد، المحصول، سعید فوده، عمان: دارالبیارق، 1420ق.
  12. ابوالفداء، عمر بن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، محمد حسین شمس‌الدین، بیروت: دارالکتب، 1419ق.
  13. امام حسن عسکریعلیهالسلام، التفسیرالمنسوب إلإمام الحسن العسکریj، قم: مدرسة الإمام المهدیf، 1409ق.
  14. اندلسی،‌ ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، محمدجمیل صدقی، بیروت: دارالفکر، 1420ق.
  15. آلوسى، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، على عبدالبارى عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیه‏، 1415ق.
  16. ایجى، میر سید شریف، شرح المواقف، چاپ قم: افست، 1325ق.
  17. امینى‏، عبدالحسین، الغدیر فى الکتاب و السنة و الادب بیروت، قم‏: مرکز الغدیر، 1416ق.
  18. بخاری، محمد، الصحیح، دار طوق النجاة، 1422ق.
  19. برقى، احمد بن محمد، المحاسن، چاپ دوم، قم: دارالکتب، 1371ش.
  20. بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیرالقرآن، بیروت: داراحیاء التراث، 1420ق.
  21. البکری الصدیقی، محمد علی بن محمد، دلیل الفالحین لطرق ریاض الصالحین، چاپ چهارم، بیروت: دارالمعرفة، 1425ق.
  22. بیاضى، علی بن یوسف، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، تهران: قاهره، المکتبة المرتضویة، 1384 ش.
  23. تفتازانی، سعد‌الدین، شرح العقائد النسفیه، مصر: مکتبة الکلیات الازهریه، 1407ق.
  24. تفتازانی، سعد‌الدین، شرح المقاصد، عبدالرحمن عمیرة، قم: منشورات الشریف الرضی، 1409ق.
  25. ‏تمیمى آمدى، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، چاپ دوم، قم: دارالکتب الاسلامی، 1410ق.
  26. ثعالبی، عبدالرحمن، جواهرالحسان فی تفسیرالقرآن،محمد علی معوض، بیروت: دار احیا تراث عربی، 1420ق.
  27. ثعلبی، احمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیا تراث عربی، 1422ق.
  28. ثقفى، ابراهیم بن محمد‏، الغارات، عبدا لزهراء حسینی، قم‏:دارالکتاب الإسلامی‏، 1410ق.
  29. جمعى از نویسندگان، امامت پژوهى، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1381ش.
  30. جوزی، علی بن محمد، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالکتب، 1422ق.
  31. حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: موسسه معارف اسلامى امام رضا علیةالسلام، 1376ش.
  32. حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیتb، 1409ق.
  33. حرانی، ابن‌تیمیه، السیاسة الشرعیة فی اصلاح الراعی و الرعیة، عربستان: دار عالم، بی‌تا.
  34. حلبى، ابوالصلاح، تقى بن نجم، تقریب المعارف، قم: الهادى، 1404ق.
  35. حلّی، حسن بن یوسف‌ (علّامه حلّی)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، جعفر سبحانى، چاپ دوم، قم: مؤسسه امام صادقj 1382 ش.
  36. دیلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم‏: الشریف الرضی‏، 1412ق.
  37. دینوری، مسلم بن قتیبه، غریب القرآن، احمد صقر، بیروت: دارالکتب، 1398ق.
  38. ذهبی، شمس‌الدین، العلو للعلی الغفار، ریاض: انتشارات مکتبة أضواء السلف، 1416ق.
  39. رازی، ابن‌ابی حاتم، تفسیر ابن‌ابی‌حاتم، اسعد محمد طیب، چاپ سوم، عربستان: مکتبة نزارمصطفی، 1419ق.
  40. رازی، فخر‌الدین، الأربعین فی أصول‌الدین، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه، 1986م.
  41. رازی، فخر‌الدین، الأربعین فی أصول‌الدی،ن مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
  42. ذاوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح‏، قم: مؤسسه امام مهدى، 1409ق.
  43. زجاج، ابراهیم، معانی القرآن و اعرابه، بیروت: انتشارات عالم الکتب، 1408ق.
  44. زمخشرى محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی‏، 1407ق.
  45. سبحانی، جعفر، الأضواء على عقائد الشیعة الإمامیة، قم: مؤسسه امام صادقj، بی‌تا.
  46. سمرقندی، نصر بن محمد، بحرالعلوم، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  47. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، صبحی صالح، قم: هجرت، 1414ق.
  48. سید بن طاووس، على بن موسى‏، کشف المحجة لثمرة المهجة، قم: بوستان کتاب، 1375ش.
  49. سید مرتضی‌ (علم الهدی)، علی بن الحسین،الذخیرة فی علم الکلام‏، سید احمد حسینی، قم‏: مؤسسة النشر الإسلامی‏، 1411ق.
  50. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
  51. سیوطی، جلال‌الدین، صون المنطق والکلام عن فنی المنطق والکلام، علی سامی النشار، قاهره: مجمع البحوث الاسلامیه، بی‌تا.
  52. شفتى، سید اسد الله، الإمامة، اصفهان: مکتبة حجة الإسلام الشفتی‏، 1411ق.
  53. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّدk، چاپ دوم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق.
  54. طبرسى، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضى‏، 1403ق.
  55. طبرسى،على بن حسن، مشکاة الأنوارفی غرر الأخبار، چاپ دوم، نجف: المکتبةالحیدریة، 1385ق.
  56. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، احمد محمد شاکر، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1420ق.
  57. طبرى آملى صغیر،محمد بن جریربن رستم، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، نجف‏: المکتبة الحیدریة، 1383ق‏.
  58. طنطاوی، محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، مصر: دار نهضة، 1997م.
  59. عبدالجبار، شرح الأصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
  60. عبدالعزیز بن باز، بیان التوحید الذی بعث الله به الرسل جمیعا وبعث به خاتمهم محمداj عربستان: رئاسة إدارة البحوث العلمیة والإفتاء، 1417ق.
  61. عسکرى، سید مرتضى، نقش ائمه در احیاى دین، تهران: مرکز فرهنگى انتشارات منیر، 1382ش.
  62. عیاشى،محمد بن مسعود،تفسیرالعیاشی، تهران: المطبعةالعلمیة، 1380ق.
  63. غزالی، ابوحامد، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دارالکتب، 1409ق.
  64. فاضل مقداد، الأنوار الجلالیة فی شرح الفصول النصیریة، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1420ق.
  65. فرّاء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، مصر: دارالمصریه، 1995م.
  66. فیض کاشانی، محمد محسن، تفسیر الصافی‏، حسین‏، چاپ دوم، تهران‏: مکتبه الصدر، 1415ق.
  67. قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیر القمی‏، چاپ سوم، قم‏: دارالکتاب‏، 1404ق.
  68. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
  69. لکهنوی، میر حامد حسین، عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، قم‏: ناشر غلامرضا بروجردی‏، 1404ق.
  70. ماتریدی، ابومنصور، تأویلات أهل السنة، مجدی باسلوم، بیروت: دارالکتب، 1426ق.
  71. مجلسی، محمد باقر،‌ (علامه مجلسی)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
  72. محاربی، ابن‌عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب، 1422ق.
  73. محاربی، ابن‌عطیه، أبهى المداد فی شرح مؤتمر علماء بغداد، بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1423ق.
  74. محمد بن أبی العز، شرح الطحاویة، مصر: دارالسلام، 1426ق.
  75. محمد بن عبدالوهاب، الرسائل الشخصیة، صالح بن فوزان، ریاض: جامعة محمد بن سعود، بی‌تا.
  76. مفید، محمد بن محمد بن نعمان‌ (شیخ مفید)، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد،محقق مؤسسة آل البیت‏، قم‏: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
  77. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، عبدالله محمود شحاته، بیروت: دار احیاء تراث عربی، 1423ق.
  78. مقرئ الرازی، ابوالفضل،أحادیث فی ذم الکلام وأهله، ناصر بن عبدالرحمن، ریاض: دار اطلس، بی‌تا.
  79. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، چاپ دوم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق.
  80. نراقی، مهدی، أنیس الموحدین، تهران: الزهراء، چاپ دوم، 1369ش.
  81. نعمانی، محمد ابن‌أبی زینب، الغیبة، تهران: نشر صدوق، 1397ق.
  82. نیشابوری واحدی، علی بن احمد، تفسیر البسیط، عربستان: جامعة محمد بن سعود، 1430ق.
  83. نیشابوری، محمد بن عبدالله، مستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالکتب، 1411ق.
  84. هروی، ابواسماعیل، ذم الکلام و أهله، مدینه: مکتبة العلوم و الحکم، 1418ق.