اعتبار سنجی تطبیقی تضعیفات خارجی نسبت به صدور روایات، از دیدگاه فریقین با محوریت سیره عقلاء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعة المصطفی ص العالمیة، گروه قرآن و علوم قم

2 عبدالله بهرامی زاد دانش پژوه درس خارج فقه و اصول مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام قم، میدان معلم ab.mohammad.1363@gmail.com

چکیده

یکی از روش‌‌های اعتبار سنجی حجیت صدوری روایات، بررسی تضعیفات واردشده به آن، با معیار ارتکاز و سیره عقلاء است. بررسی تطبیقی تضعیفات مطرح‌شده در روایات فریقین، راه را برای شناخت بهتر مبانی حدیثی، فقهی و اصولی مذاهب اسلامی هموار نموده و نقاط قوت و ضعف مبانی اجتهادی را به‌وضوح نشان می‌دهد. در این نوشتار، در نه محور کلان، به مهم‌ترین علل و اسباب خارجی تضعیف مطرح‌شده نسبت به روایات شیعه و اهل‌سنّت، اشاره می‌کنیم. داوری با محوریت و محک سیره عقلاء، نشان از قوت مبانی اصولی و اجتهادی امامیه نسبت به سایر مذاهب دیگر در این موضوع دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Studies of the Validation of External Weakening of Narrations Issuance from the Perspectives of the Two Denominations i.e. Shia and Sunni with a Focus on the Conduct of Reasonable People (sira 'uqald'iyya)

نویسندگان [English]

  • hamid jazayeri 1
  • Abdullah Bahramizad 2
1 Associate Professor, Al-Mustafa International University, Quran and Sciences Department, Qom
2 Researcher in Jurisprudence and Its Principles (Ijtihad Level), Holy Imams’ Jurisprudence Research Center, Qom
چکیده [English]

One of the methods of validating the credibility of narrations releasing is to examine the weaknesses introduced into them, based on the criterion of coherence and conduct of reasonable people (sira 'uqald'iyya). A comparative examination of the weaknesses presented in the narrations of the two denominations i.e. Shia and Sunni paves the way for a better understanding of the foundational aspects of Hadith, jurisprudence, and jurisprudential principles of Islamic schools of thought, highlighting the strengths and weaknesses of the ijtihadi foundations clearly. In this paper, in nine major axes, we point out the most important external causes and reasons for the weakening of narrations compared to Shia and Sunni narrations. Adjudication with a focus on and criterion of the conduct of reasonable people (sira 'uqald'iyya) indicates the strength of the jurisprudential-principle and jurisprudential bases of the Imamiyyah compared to other schools of thought in this matter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Validation
  • Credibility of Issuance
  • Issuance Weakness of Issuance
  • Conduct and Method of Reasonable People (sira 'uqald'iyya)

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، قم، ‌بی‌نا، 1404ق.
  3. ابن‌ابی‌شیبة، عبدالله بن محمد، المصنف، ریاض: مکتبة الرشد، 1409ق.
  4. ابن‌أبی‌یعلى، محمد بن محمد، طبقات الحنابلة، بیروت: دارالمعرفة، 1394ق.
  5. ابن‌بهادر، محمد بن جمال، النکت على مقدمة ابن‌الصلاح، ریاض: أضواء السلف، 1419ق.
  6. ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموع الفتاوی، ریاض: دارالوفاء، سوم، 2005ق.
  7. ابن‌جوزی، عبدالرحمن، کشف المشکل، الریاض: دارالوطن، 1418ق.
  8. ابن‌حاجب، تاج‌الدین، رفع الحاجب، عالم الکتب، بیروت، لبنان، 1999م.
  9. ابن‌حبان، محمد بن حبان، المجروحین، دارالوعی، حلب، 1396ق.
  10. ابن‌حجر عسقلانی، أحمد بن علی، النکت على کتاب ابن‌الصلاح، مدینه، سعودی، 1404ق.
  11. ابن‌حسین، محمد، الکَشْف المُبْدِی، دارالفضیلة، الریاض، 1422ق.
  12. ابن‌کثیر قرشی، إسماعیل بن عمر، البدایة والنهایة، مکتبة المعارف، بیروت، 2022م.
  13. أبو زکریا، یحیى بن معین، تاریخ ابن‌معین، مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی، مکة المکرمة، 1399ق.
  14. ابوزهو، محمد محمد، الحدیث والمحدثون، دارالفکر العربی، القاهرة، 1378ق.
  15. ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم، الرد على سیر الأوزاعی، دارالکتب العلمیة، بیروت، بی‌تا.
  16. اراکى، محمد على، رسالة فی الإرث، مؤسسه در راه حق، قم، 1413ق.
  17. اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1403ق.
  18. استرآبادى، محمد امین عاملى، سید نور‌الدین موسوى، الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیة، در یک جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1426ق.
  19. استرآبادى، محمد بن على، منهج المقال، موسسة آل البیت‌b، قم، 1422ق.
  20. أصبحی المدنی، مالک بن أنس، المدونة الکبرى، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  21. اصفهانی، ابونعیم، حلیة الاولیاء، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ چهارم، 1405ق.
  22. اصفهانی، على بن الحسین أبی الفرج، الأغانی، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
  23. آبى، فاضل، حسن بن ابى‌طالب یوسفى، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، دفتر انتشارات اسلامى، قم - ایران، سوم، 1417ق.
  24. آلوسی، شهاب‌الدین، روح المعانی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
  25. باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل والتجریح، داراللواء، ریاض، 1406ق.
  26. بجنوردى، حسن، منتهى الأصول، تهران، بی‌نا، 1380ش.
  27. بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، دفتر انتشارات اسلامى، قم - ایران، 1405ق
  28. بخاری جعفی، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح المختصر، دار ابن‌کثیر، الیمامة – بیروت، چاپ سوم، 1407ق.
  29. بروجردى، آقا حسین طباطبایى، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، دفتر حضرت آیة الله، قم - ایران، 1416ق.
  30. بصری ابوالحسین، محمد بن علی، المعتمد فی اصول الفقه، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1403ق
  31. بغدادی، خطیب، تقیید العلم، دار احیاء السنة النبویة، چاپ سوم، 1974م.
  32. بهبهانى، محمدباقر بن محمد، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة الوحید البهبهانی، 1417ق.
  33. بیهقی، أحمد بن الحسین، سنن البیهقی الکبرى، مکتبة دارالباز، مکة المکرمة، 1414ق.
  34. تبریزی، محمد بن عبدالله، مشکاة المصابیح، المکتب الاسلامی، بیروت، چاپ سوم، 1405ق.
  35. تبریزى، جعفر سبحانى، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، مؤسسه امام صادق‌j، قم - ایران، اول، 1424ق.
  36. تبریزى، جواد بن على، تنقیح مبانی العروة - کتاب الطهارة، 4 جلد، دارالصدیقة الشهیدة‌h، قم - ایران، اول، 1426 ه‍ ق
  37. جرجانی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، دارالفکر – بیروت، الطبعة الثالثة، 1409ق.
  38. جزایرى، محمدجعفر، منتهى الدرایة فی توضیح الکفایة - قم، چاپ: چهارم، 1415ق.
  39. جزائرى، سید محمد جعفر مروج، هدى الطالب، مؤسسة دارالکتاب، قم - ایران، اول، 1416ق.
  40. جمعى از مؤلفان، مجلة فقه أهل البیت‌b، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، قم - ایران، بی‌تا.
  41. حائرى، سید على، ریاض المسائل، مؤسسه آل البیت‌b، قم، بی‌تا.
  42. حجوری، ابی‌عبدالرحمن یحیی، جامعة الکتب الاسلامیة، ketabonline.
  43. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق.
  44. حسکانى، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ‏سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، تهران‏، 1411ق‏.
  45. حکیم، محمد تقى، الأصول العامة فی الفقه المقارن - قم، چاپ: دوم، 1418ق.
  46. حلبى، ابن‌زهره، حمزة بن على، غنیة النزوع، مؤسسه امام صادق‌j، قم، 1417ق.
  47. حلی، رجال العلامة الحلی، الشریف الرضی قم، 1402ق.
  48. حلی، رجال العلامة الحلی، الشریف الرضی، قم، 1402ق.
  49. حلّى، ابن‌ادریس، محمد بن منصور، السرائر، دفتر انتشارات، قم، دوم، 1410ق.
  50. حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت‌b، قم، 1388ق.
  51. حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1387ق.
  52. حلّى، نجم‌الدین، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، مؤسسه سید الشهداء‌j قم، 1407ق.
  53. الحموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، دارالفکر – بیروت، بی‌تا.
  54. حمیدی، محمد بن فتوح، الجمع بین الصحیحین، دار ابن‌حزم، بیروت، 1423ق.
  55. خالد بن عبدالله بن محمد، شرح العقیدة الواسطیة، 1421، http://www. islamweb. Net.
  56. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الروایة، المکتبة العلمیة، المدینة المنورة، 1997م.
  57. خمینى، روح الله، التعادل و الترجیح - تهران، 1375ش.
  58. خویى، سید‌ ابوالقاسم موسوى، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم، 1418ق.
  59. دهلوی، عبدالحق بن سیف‌الدین، مقدمة فی أصول الحدیث، دارالبشائر الإسلامیة، بیروت، چاپ سوم، 1406ق.
  60. ذهبی، شمس‌الدین، العبر فی خبر من غبر، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1985م.
  61. رازی شافعی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1421م.
  62. رسالة قاعدة «ما یضمن»، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1419ق.
  63. رشید رضا، تفسیر المنار، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1990م.
  64. الرواة الثقات المتکلم فیهم بما لا یوجب ردهم، دارالبشائر الإسلامیة، بیروت، 1412ق.
  65. زرکشی، محمد بن عبدالله، شرح الزرکشی على مختصر الخرقی، دارالکتب العلمیة، لبنان، بیروت، 1423ق.
  66. زنجانى، سید موسى شبیرى، کتاب نکاح، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، قم، بی‌تا.
  67. زیادات القَطِیعی على مسند الإمام، کلیة أصول‌الدین بالریاض، جامعة محمد بن سعود الإسلامیة، 1420ق.
  68. ساعدى، حسین، الضعفاء من رجال الحدیث، دارالحدیث، قم، 1426ق.
  69. سبحانى تبریزى، جعفر، إرشاد العقول، قم، 1424ق.
  70. سبزوارى، سید عبدالأعلى، مهذّب الأحکام، مؤسسه المنار، قم، 1413ق.
  71. سبزوارى، محقق، محمد باقر بن محمد، کفایة الأحکام، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1423ق.
  72. سرخسی، شمس‌الدین ابوبکر، المبسوط، دارالفکر، بیروت، 1421ق.
  73. السنن الصغیر، جامعة الدراسات الإسلامیة، کراتشی، باکستان، 1410ق.
  74. سیر أعلام النبلاء، مؤسسة الرسالة، طبعة: غیر متوفر، بی‌تا.
  75. سیوطی، جلال‌الدین، الدرالمنثور، ناشر: دارالفکر – بیروت، 1993م.
  76. سیوطی، عبدالرحمن بن أبی بکر، تاریخ الخلفاء، مطبعة السعادة – مصر، 1371ق.
  77. شافعی، محمد بن إدریس، الأم، ناشر: دارالمعرفة - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1393ق.
  78. شاهرودى، سید محمود بن على حسینى، کتاب الحج، مؤسسه انصاریان، قم، 1402ق.
  79. شوکانی، محمد بن علی، الفوائد المجموعة، المکتب الإسلامی، بیروت، 1407ق.
  80. شهرستانى، سید على، وضوء النبی‌k، مؤسسة جواد الأئمة‌b، مشهد - ایران، 1416ق.
  81. شیرازى، ناصر مکارم، أنوار الفقاهة - کتاب الخمس و الأنفال، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب‌j، قم - ایران، اول، 1416ق.
  82. صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الأصول، قم، چاپ سوم، 1417ق.
  83. صنعانی،‌ ابوبکر عبدالرزاق بن همام، المصنف، المکتب الإسلامی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
  84. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الرسل والملوک، دارالکتب العلیمة، بیروت، 1407ق.
  85. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار هجر، بی‌تا.
  86. طرابلسی مغربی، شمس‌الدین، مواهب الجلیل، طبعة خاصة 1423ق.
  87. طوسی، فهرست کتب الشیعة و أصولهم، مکتبة المحقق الطباطبائی، قم، 1420ق.
  88. طوسى،‌ ابوجعفر، محمد بن حسن، الاستبصار، دارالکتب الإسلامیة، تهران، 1390ق.
  89. عاملى، جعفر مرتضى، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، دارالهادی، بیروت، چاپ چهارم، 1415ق.
  90. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، رسالة فی الغناء، در یک جلد، نشر مرصاد، قم، 1418ق.
  91. عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعة، مؤسسه آل البیت‌b، 1409ق.
  92. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على، مسالک الأفهام، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، 1413ق.
  93. عاملى، محمد بن على موسوى، مدارک الأحکام، مؤسسه آل البیت‌b، بیروت، 1411ق.
  94. عبدالله بن عباس، در یک جلد، نشر مشعر، قم، 1426ق.
  95. عتر، نورالدین، منهج النقد فی علوم الحدیث، دارالفکر، دمشق، 1418ق.
  96. عثیمین، محمد بن صالح، تفسیر القرآن، مؤسسة‌ الشیخ‌ محمد بن‌ صا‌لح‌ العثیمین‌ الخیریة‌، قسیم عربستان، 1436ق.
  97. عده‌اى از علماء، الأصول الستة عشر، قم، 1423ق.
  98. عظیم‌آبادی، ابوالطیب محمد، عون المعبود، المدینة المنورة، چاپ دوم، 1388ق.
  99. الغامدی، ذیاب بن سعد، تسدید الاصابة فیما شجر بین الصحابة، ریاض، عربستان، 1425ق.
  100. فتح الباری شرح صحیح البخاری، دارالمعرفة، بیروت، 1379ق
  101. فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة والدرایة من علم التفسیر، دارالفکر – بیروت، بی‌تا.
  102. فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، مکتبة التجاریة الکبرى، مصر، 1356ق.
  103. قاری، علی بن محمد، مرقاة المفاتیح، دارالفکر، بیروت، لبنان، 1422ق.
  104. قرطبی، محمد بن أحمد، الجامع لأحکام القرآن، دار عالم الکتب، الریاض، السعودیة، 1423ق.
  105. قرطبی، یوسف بن عبدالله، التمهید، مؤسسة القرطبه، مصر، 1393ق.
  106. قزوینى، سید على موسوى، الاجتهاد و التقلید، در یک جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1427ق.
  107. قمّى، سید محمد حسینى روحانى، المرتقی، دو جلد، مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة، تهران 1419ق.
  108. قنوجی، سید صادق، الحطة فی ذکر الصحاح الستة، دارالکتب التعلیمیة، بیروت، 1405ق.
  109. کلینی، الکافی، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث،‏ قم، 1429ق.
  110. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی‌، اسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
  111. گلپایگانى، على صافى، ذخیرة العقبى، گنج عرفان، قم، 1427ق.
  112. اللحیدان، عبدالعزیز بن صالح، الطرق العلمیة فی تخریج الأحادیث النبویة، عربستان، ریاض، 2004م.
  113. لنکرانى، محمدفاضل، تفصیل الشریعة- الحج، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، 1418ق.
  114. مازندرانی، ابن‌شهرآشوب، محمد بن على، مناقب آل أبی‌طالب‌j، قم، 1379ق.
  115. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی، المکتبة الإسلامیة، تهران، 1382ق.
  116. مامقانى، ملا عبداللّه بن محمد حسن، نهایة المقال، مجمع الذخائر الإسلامیة، قم، 1350ق.
  117. ماوردی، علی بن محمد، الحاوی فی فقه الشافعی، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
  118. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الأنوار، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، 1410ق.
  119. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‌b، دارالکتب الإسلامیة، تهران، 1404ق.
  120. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، 1406‍ق.
  121. محمد بن حسن، طوسی، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1407ق.
  122. مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب، دارلهجرة، قم، ایران، 1409
  123. مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، قم، 1375ش.
  124. معلمی یمانی، التنکیل، المکتب الاسلامی، چاپ دوم، 1406ق.
  125. مفید، محمد بن محمد، تصحیح إعتقادات الإمامیة، دارالمفید، قم، 1414ق.
  126. مقاصد عند الإمام الشاطبی، محمود عبدالهادی فاعور، بسیونی للطباعة، صیدا، 1427ق.
  127. مکارم شیرازى، ناصر، انوار الأصول، قم، چاپ دوم، 1428ق.
  128. مناوی، عبدالرؤوف، الیواقیت والدرر فی شرح نخبة ابن‌حجر، مکتبة الرشد، الریاض، 1999م.
  129. موسوی الخمینی، روح‌الله، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران، 1421ق.
  130. مومن قمى، محمد، تسدید الأصول،بی‌نا، قم، 1419ق.
  131. نائینى، محمد حسین، أجود التقریرات، قم، 1352ش.
  132. نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1365ش.
  133. نجف‌آبادى، حسین على منتظرى، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، نشر تفکر، قم، چاپ دوم، 1409ق.
  134. نخبة من العلماء، کتاب أصول الإیمان فی ضوء الکتاب والسنة، وزارة الشؤون الإسلامیة والأوقاف، 1421ق.
  135. نراقى، محمد مهدى بن ابى‏ذر، انیس المجتهدین- قم، 1388ش.
  136. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، مستند الشیعة، مؤسسه آل البیت‌b، قم، 1415ق.
  137. نسائی، أحمد بن شعیب، المجتبى من السنن، مکتب المطبوعات الإسلامیة، حلب، چاپ دوم، 1406ق.
  138. نووی، یحیى بن شرف، المنهاج، دار إحیاء التراث العربی – بیروت، الطبعة الثانیة، 1392ق.
  139. نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1411ق.
  140. نیشابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
  141. وجدانى فخر، قدرت الله، الجواهر الفخریة، انتشارات سماء قلم، قم - ایران، دوم، 1426ق.
  142. وحید بهبهانى، محمدباقر بن محمد، الرسائل الأصولیة، 1416ق.
  143. یحصبی الأندلسی، عیاض بن موسى، ترتیب المدارک، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، 1418ق.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 10، شماره 19
اسفند 1402
صفحه 145-174

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 مرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 24 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 02 بهمن 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار