امنیت از نگاه امام علی(ع)در نهج‌‌البلاغه با تأکید بر ابعاد راهبردی آن در امر حکومت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه آموزشی معارف و تربیت اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

امنیت حقیقتی بنیادین در حیات فردی و اجتماعی آدمیان است که بدون آن، استعدادها و خلاقیت‌‌های به امانت گذاشته شده از طرف آفرینش بی‌ثمر خواهد ماند؛ و زیست اجتماعی او از معنا تهی خواهد شد. این پژوهش، نگاه امام علی(ع)به مقوله امنیت را از آن جهت که خود تجربه پیش‌‌گامی در اندیشه‌‌ورزی در نظر و راهبری جامعه در عمل را به همراه دارد، در برخی از ابعادش و با تأکید بر بعد راهبردی و حکومتی آن با روش توصیفی – تحلیلی، مورد کنکاش قرار داده و وجهی از وجوه امتیاز این نگاه را با برخی از نگاه‌‌های نظریه‌‌پردازان در علم سیاست در ترازوی سنجش نشانده است. امروز، تجربه حکومت اسلامی در ایران نیز ضرورت پرداختن به موضوع امنیت را به‌عنوان یک اصل بنیادین در راستای اندیشه دینی در امر نظام‌سازی اسلامی بیش از هر زمانی، پیش پای محققان باز گذاشته است. از مجموع سخنان امام(ع)می‌‌توان دریافت‌‌‌‌: 1. امنیت را باید در دو ساحت معنوی (فردی) و راهبردی (اجتماعی و عمومی) آن مورد توجه قرار داد؛ 2. این دو را نه یک حقیقتی گسسته از یکدیگر؛ بلکه باید به‌واسطه رابطه خالق و مخلوق، امری تکوینی، عینی، مستمر و پایدار در نظام آفرینش و با محوریت توحید و عدل، توامان دید؛ 3. برخی امور بنیادین چون خدا و اسلام را باید به‌عنوان اساس مؤلفه‌‌های امنیت معنوی (فردی)، حکمرانی، وحدت ملی، اقتصاد، سیاست، قضا و قدرت نظامی را ستون مؤلفه‌‌های امنیت راهبردی (اجتماعی)، یاد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Security from the Perspective of Imam Ali in Nahj al-Balaghah with Emphasis on Its Strategic Dimensions in Governance

نویسنده [English]

  • Ramzanali Taghizadehchari
Assistant Professor, Department of Islamic Teachings and Education, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

True security is a fundamental foundation in the personal and social lives of individuals. Without it, the talents and entrusted creativity bestowed by the Creator will remain fruitless, and one's social existence will be devoid of meaning. This research examines Imam Ali's perspective on the concept of security, considering its forward-thinking experience in thought and comprehensive guidance for society in practice. It explores some of its dimensions, particularly its strategic and governance aspects, using a descriptive-analytical method. It also highlights one aspect of the advantages of this perspective compared to certain views of political theorists in the field of political science. Today, the experience of Islamic governance in Iran has underscored the necessity of addressing the topic of security as a fundamental principle in the context of religious thought in Islamic systematization more than ever before. From the Imam's statements, the following points can be inferred: 1. Security should be considered in both its spiritual (individual) and strategic (social and general) dimensions. 2. These two dimensions are not separate entities; rather, they should be viewed as a continuous and cohesive entity within the framework of the Creator-Creation relationship, based on the principles of creation, tangibility, continuity, and stability in the system of creation and centered on monotheism and justice. 3. Fundamental matters such as God and Islam should be recognized as the foundation for the components of spiritual security (individual), governance, national unity, economy, politics, divine decree, and military power as the pillars of the components of strategic security (social).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Imam Ali (AS) Nahj al-Balaghah
  • Government
  1. ابن‌فارس، احمد، معجم مقایس‏اللغة، قم‌‌‌‌: مکتبه‏الاعلام الاسلامى، 1404ق.
  2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت‌‌‌‌: داراحیاء التراث العربى، 1408ق - 1988م.
  3. ابن‌میثم، کمال الدین، شرح نهج البلاغه، بیروت‌‌‌‌: داراحیاء التراث العربی، 1412ق-1992م.
  4. ابن‏ابى الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‏البلاغه، تحقیق‌‌‌‌: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت‌‌‌‌: دارالجیل، 1407ق-1987م.
  5. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم و سبع المثانی، بیروت‌‌‌‌: داراحیا التراث العربی، 1405ه.ق-1985م.
  6. بیضاوی، عبدالله، انوارالتنزیل و اسرار التاویل، بیروت‌‌‌‌: دار الصادر، بی‌تا.
  7. تاجیک، محمدرضا، جامعه امن در گفتمان خاتمى، تهران‌‌‌‌: نشر نی، 1379ش.
  8. جعفرى، محمدتقى، ترجمه و شرح نهج‏البلاغه، تهران‌‌‌‌: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1377ش.
  9. حق‏پناه، جعفر، «قاچاق مواد مخدر و تأثیر آن بر امنیت ملى، فصلنامه مطالعات راهبردى»، دور 1، شماره2، 1377ش.
  10. حکیمی، محمدرضا، محمد، علی، الحیاه، ج 5و6، ترجمه‌‌‌‌: احمد آرام، قم‌‌‌‌: انتشارات دلیل ما، 1385ش.
  11. خجسته، هوشنگ، امنیت ملى و وحدت ملى، مجموعه مقالات امنیت عمومى و وحدت ملى، تهران‌‌‌‌: وزارت کشور، 1380ش.
  12. خلیلى، رضا، «مهاجرت نخبگان پدیده‏اى اجتماعى یا موضوع امنیت ملى»، فصلنامه مطالعات راهبردى، دور 5، شماره 16، 1381ش.
  13. خوش‏فر، غلامرضا، «امنیت و جامعه مدنى»، مجله امنیت، وزارت کشور، شماره 13، 1379ش.
  14. دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، قم‌‌‌‌: انتشارات امیرالمؤمنین، 1391ش.
  15. دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، تهران‌‌‌‌: انتشارات مجلس شورای ملی، 1342ش.
  16. راغب اصفهانى، المفردات فى غریب القرآن، مصر‌‌‌‌: دفتر نشر الکتاب، 1404ق.
  17. زمخشری، محمود، تفسیر کشاف،ترجمه‌‌‌‌: مسعود انصاری، تهران‌‌‌‌: انتشارات ققنوس، 1391ش.
  18. سیف‏زاده، حسین، «جهانى شدن»، مجموعه مقالات امنیت عمومى و وحدت ملى، تهران‌‌‌‌: وزارت کشور، 1380ش.
  19. شرف‏الدین، عبدالحسین، مباحثى پیرامون وحدت اسلامى، ترجمه‌‌‌‌: سید ابراهیم سیدعلوى، تهران‌‌‌‌: نشر مطهر، 1380ش.
  20. شمس‏الدین، محمدمهدى، نظام حکومت و مدیریت در اسلام، ترجمه‌‌‌‌: سیدمرتضى آیه‏الله‏زاده شیرازى، تهران‌‌‌‌: انتشارات دانشگاه تهران، 1375ش.
  21. شهابى، محمود، ادوار فقه، تهران‌‌‌‌: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1372ش.
  22. شهیدی، سیدجعفر، ترجمه‌‌‌‌: نهج البلاغه، تهران‌‌‌‌: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1371ش.
  23. شیروانی، علی، مدیریت و مدارا در کلام علی(ع)، قم‌‌‌‌: انتشارات دارالفکر، 1386ش.
  24. طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، ج3، تهران،شرکت سهامی انتشار، 1358ش.
  25. طباطبایى، سیدمحمدحسین، تفسیرالمیزان، ترجمه‌‌‌‌: محمدباقر موسوی همدانی، تهران‌‌‌‌: بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایى، 1364ش.
  26. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر مجمع‏البیان، بیروت‌‌‌‌: دارالمعرفة، 1408ق-1988م.
  27. عبده، محمد، نهج‌‌البلاغه، لبنان‌‌‌‌: الدار الاسلامیه، 1412ق-1992م.
  28. قریب، حسین، جهانى شدن و چالش‏هاى امنیتى ایران، اطلاعات سیاسى اقتصادى، شماره 8/167، 1380ش.
  29. کاشانى، ملّا فتح‏الله، شرح نهج‏البلاغه با تصحیح جواد ذهنى تهرانی، تهران‌‌‌‌: انتشارات پیام حق، 1378ش.
  30. ماندل، رابرت، چهره متغیر امنیت ملى، پژوهشکده مطالعات راهبردى، تهران‌‌‌‌: چاپ کوثر، 1379ش.
  31. محقق، محمدباقر، دائره‏الفرائد در فرهنگ قرآن، تهران‌‌‌‌: انتشارات بعثت، 1364ش.
  32. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج2، تهران‌‌‌‌: درا، 1377ش.
  33. مطهری،مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران‌‌‌‌: درا، 1388ش.
  34. معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، تهران‌‌‌‌: نشر ذره، 1372ش.
  35. معین، محمد، فرهنگ معین، تهران‌‌‌‌: انتشارات امیرکبیر، 1371ش.
  36. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام، قم‌‌‌‌: انتشارات امام علی(ع)، 1392ش.
  37. ناس، جان بی، تاریخ جامع ادیان، ترجمه‌‌‌‌: علی اصغر حکمت، تهران‌‌‌‌: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1373ش.
  38. نصر، سیدحسین، تفسیر معاصرانه قرآن کریم، ج2، ترجمه و تحقیق‌‌‌‌: انشاءالله رحمتی، تهران‌‌‌‌: نشر صوفیا،1400ش.
  39. نظرى‏نژاد، محمدرضا، عدالت با نظم مبتنى بر عقلانیت، مجله اطلاعات سیاسى اقتصادى، شماره 6/185، 1381ش.