بررسی اخبار معجزات در سیرۀ اهل‌بیت(ع) (مطالعه موردی زینب کذّابه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

نقل اخبار مربوط به معجزات و دلایل در زندگی امامان(ع)که برای اثبات امامت و حقانیت امامان(ع)پدید آمد از مباحث رایجی است که در بارۀ هر یک از امامان معصوم(ع)صورت گرفت و در کنار نقل وقایع تاریخی و حوادث دوران زندگی امامان(ع)مطرح شد. یکی از مباحثی که در نقل این اخبار وجود دارد، تکرار یا مشابهت برخی از این معجزات برای دو یا چند امام معصوم(ع)است. مسئله این تحقیق این است که چگونه برخی از این اخبار معجزات به‌شکلی یکسان به چند امام نسبت داده شده است؟ بر اساس منابع موجود، یکی از این معجزات مربوط به ادعای زنی به نام زینب است که خود را همان زینب دختر امیرالمؤمنین علی(ع)معرفی کرد؛ اما با معجزه امام، ماهیت وی روشن و دروغ گفتن او آشکار شد و به دروغ‌گویی خود اعتراف کرد. این معجزه به چند امام نسبت داده شده است. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و با شیوه بررسی منبع و اسناد خبر، برخی از عوامل مؤثر در نقل این معجزه برای بیش از یک امام بررسی شده و روشن خواهد شد که حتی اگر اصل ماجرا درست باشد؛ اما رخ‌دادن آن در زمان سه امام به یک شکل، قابل پذیرش نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Miracle Accounts in the Biography of the Ahl al-Bayt (A Case Study: Zainab al-Kadhdhaba)

نویسنده [English]

  • ghasem khanjani
Assistant Professor, Department of Historical Studies, Hawza and University Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The transmission of reports regarding miracles and proofs in the lives of the Imams, which aim to establish their Imamate and legitimacy, is a common topic discussed by each of the infallible Imams alongside the narration of historical events and incidents during their lives. One of the subjects present in the transmission of these reports is the repetition or similarity of certain miracles attributed to two or more infallible Imams. This research aims to explore how some of these miracle accounts have been attributed similarly to multiple Imams. Based on available sources, one of these miracles is related to a claim made by a woman named Zainab, who identified herself as the daughter of Imam Ali. However, through the miracle of an Imam, her true nature was revealed, and she confessed to her falsehood. This miracle has been attributed to multiple Imams. In this article, through a descriptive-analytical method and examination of the sources and documentary evidence, some of the influential factors in the transmission of this miracle to more than one Imam will be investigated and clarified, demonstrating that even if the essence of the story is true, its occurrence in the time of three Imams, in the same manner, is not acceptable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Miracle Accounts
  • Miracles
  • Proofs
  • Imam Hadi
  • Mutawakkil
  • Zainab al-Kadhdhaba
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌حاتم شامی، جمال الدین یوسف (م 664)، الدر النظیم، قم‌‌‌‌: مؤسسه النشر الاسلامی، بی‌‌تا.
  3. ابن‌حجر هیتمی، احمد بن علی (م899)، الصّواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال و الزندقه، مقدمه عبد الوهاب عبد اللطیف، مصر‌‌‌‌: مکتبة القاهرة، بی‌‌تا.
  4. ابن‌حمزه طوسی، محمد بن علی(م 560)، الثاقب فی المناقب، تحقیق: نبیل رضا علوان، قم‌‌‌‌: مؤسسه انصاریان، 1412ق.
  5. ابن‌طلحه شافعی، کمال الدین محمد (م652)، مطالب السؤول فى مناقب آل الرسول(ص)،بیروت‌‌‌‌: البلاغ، 1419ق.
  6. ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی (م588)، مناقب آل ابی‌طالب، تحقیق: لجنة من اساتذة النجف الاشرف، نجف‌‌‌‌: مکتبة الحیدریه، 1376ق.
  7. اربلی، علی بن عیسی (م 693) کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت‌‌‌‌: دارالاضواء، 1405ق.
  8. بحرانی، هاشم (م1107)، مدینة المعاجز، تحقیق عزت الله مولائی همدانی، قم‌‌‌‌: مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
  9. بخاری، محمد بن اسماعیل (م256)، صحیح البخاری، بیروت‌‌‌‌: دارالفکر، 1401ق.
  10. تنوخی، قاضی ابوعلی (م 384)، الفرج بعد الشدة، تحقیق: عبود الشالجی، بیروت‌‌‌‌: دارصادر، 1398ق.
  11. الجزّار، منصف، المخیال العربی فی الاحادیث المنسوبة الی الرسول، بیروت‌‌‌‌: موسسه الانتشار العربی، 2007م.
  12. جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، تهران‌‌‌‌: نشر علم، 1393ش.
  13. جوینی، ابراهیم بن محمد خراسانی (م730)، فرائد السمطین، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت‌‌‌‌: مؤسسة المحمودی، 1400ق.
  14. حر عاملی، محمد بن حسن (م 1104)، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت‌‌‌‌: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بی‌‌تا.
  15. خصیبی، حسین بن حمدان (م334)، الهدایة الکبری، بیروت‌‌‌‌: مؤسسة البلاغ، 1411ق.
  16. خطیب بغدادى، احمد بن على (م 463)، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت‌‌‌‌: دارالکتب العلمیة، 1417ق.
  17. سبحانی، جعفر، محاضرات فی الالهیات، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، قم‌‌‌‌: مؤسسه امام صادق(ع)، بی‌تا.
  18. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن (م 911)، تاریخ الخلفاء، تحقیق: لجنه من الادباء، مکه‌‌‌‌: دارالتعاون، بی‌‌تا.
  19. شبلنجی، مؤمن بن حسن (م1308ق)، نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، قم‌‌‌‌: منشورات الشریف الرضی، بی‌‌تا.
  20. طبرسی، فضل بن حسن (م 548)، إعلام الوری باعلام الهدی، تحقیق: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم‌‌‌‌: 1417ق.
  21. طبرسى، فضل بن حسن (م 548)، اعلام الورى بأعلام الهدى، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الاسلامیه، بی‌‌تا.
  22. طبری (شیعی)، محمد بن جریر (ق 4)، دلایل الامامة، قم‌‌‌‌: مؤسسة البعثه، 1413ق.
  23. طرابیشی، جورج، المعجزه او سُبات العقل فی الاسلام، بیروت‌‌‌‌: دارالساقی، 2008م.
  24. طوسی، محمد بن حسن (م460)، رجال، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم‌‌‌‌: جماعة المدرسین، 1415ق.
  25. غفاری، علی‌اکبر، تلخیص مقباس الهدایة، تهران‌‌‌‌: دانشگاه امام صادق، 1369ش.
  26. قدردان قراملکی، محمدحسن، معجزه در قلمرو عقل و دین، قم‌‌‌‌: بوستان کتاب، 1381.
  27. قطب راوندی، سعید بن هبةالله (م573)، الخرائج و الجرائح، قم‌‌‌‌: مؤسسه الامام الهادی، 1409ق.
  28. کلینی، محمدبن یعقوب (م329)، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الاسلامیه، 1363ش.
  29. لطیفی، سید حکیم، حقیقت معجزه و بررسی شبهات آن، قم‌‌‌‌: نشر اکرام، 1390ش.
  30. مجلسى، محمدباقر(م 1110)، بحار الانوار الجامعة لدُرَر أخبار الائمة الاطهار علیهم السلام، بیروت‌‌‌‌: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
  31. محمد حسینی، کامران و اصغر قائدان (1394)، «بررسی اسناد روایات دلایل و کرامات امامان شیعه(ع)بر اساس قواعد درایة‌الحدیث»، شیعه‌پژوهی، سال اول، شماره 3، ص 59 – 73.
  32. محمدی، محمدعلی، اعجاز قرآن با گرایش شبهه‌پژوهی، قم‌‌‌‌: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه غلمیه قم، 1394ش.
  33. مسعودی، علی بن حسین (م 346)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم‌‌‌‌: دارالهجره، 1409ق.
  34. مفید، محمد بن محمد (م413)، الإرشاد، تحقیق: مؤسسة آل البیت، قم‌‌‌‌: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
  35. مفید، محمد بن محمد (م413)، الفصول المختاره، قم‌‌‌‌: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
  36. نبی لو، علیرضا و هاجر فتحی نجف آبادی، «تحلیل عناصر داستانی الفرج بعد الشّده»، پژوهشنامه ادب و زبان فارسی (گوهر گویا)، سال سوم، شماره چهارم، پیاپی 12، 1388، ص 109 – 132.
  37. نجاشی، احمد بن علی (م 450)، رجال النجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم‌‌‌‌: مؤسسه النشر الاسلامی، 1416ق.