خوانشی نو از پیامبر زرتشتیان و کتاب آنها براساس روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری ادیان و عرفان، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران،

2 استادیار گروه علوم قرآنی دانشگاه ادیان و مذاهب

3 دانشیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

برخی از آیات قرآن به‌صراحت از ارسال و برگزیدن پیامبر و نذیری از طرف خدای متعال برای هر قوم و سرزمینی اشاره دارند؛ اما از احوال بسیاری از پیامبران در مناطق مختلف اطلاعاتی در دست نیست. مجوس یا همان زرتشتیان نیز از این اصل کلی مستثنی نبوده و خدای متعال برای هدایت آنان پیامبر و رسولی فرستاده است. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مصادر حدیثی شیعه، به پیامبر و کتاب آسمانی مجوس می‌پردازد. نام پیامبر مجوس، کتاب وی، نحوۀ تعامل مجوس با پیامبرشان و نبی یا متنبی‌بودن شخص زرتشت از موضوعات محوری این مقاله است. مجموع شواهد درون دینی اسلام از این حکایت دارد که مجوس یا همان زرتشتیان، پیامبر و کتاب آسمانی داشته‌اند که پیامبر خود را به قتل رسانده و کتابش را سوزانده‌اند. دربارۀ زرتشت، پیامبر مشهور ایرانیان، تنها دو حدیث نقل شده که از آنها پیامبری یا متنبی‌بودن زرتشت برداشت نمی‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A New Interpretation of Zoroastrians’ Prophet and Their Texts Based on Narrations

نویسندگان [English]

  • Sayyid Mohammad Hajati shooroki 1
  • davood mollahasani 2
  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 3
1 PhD in Religions and Mysticism, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran,
2 Assistant Professor.Department of Quran , University of Religions and Denominations,
3 Associate Professor, Department of Quran and Hadith, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Some verses of the Quran explicitly refer to the sending and choosing of prophets and warners by the Almighty God for each nation and land. However, there is limited information about the lives of many prophets in different regions. Zoroastrians, also known as Magi, are not exempt from this general principle, and the Almighty God has sent them a prophet and a messenger for their guidance. Using a descriptive-analytical method and relying on Shia hadith sources, this article examines the prophet and the celestial book of the Magi. The name of the Magi prophet, his book, the interaction of the Magi with their prophet, and the prophethood or claimant of the prophethood of Zoroaster are the central topics of this article. The cumulative evidence within Islamic religious texts suggests that the Magi or Zoroastrians had a prophet and a celestial book but they killed the prophet and burned his book. Regarding Zoroaster, the famous prophet of the Iranians, only two hadiths have been reported, from which the prophethood or claimant the of prophethood of Zoroaster cannot be inferred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Magi
  • Hadiths
  • Prophet
  • Zoroaster
  • divine book

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه.
  3. کتاب مقدس.
  4. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: محمود محمد طناحی، قم‌‌‌‌: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367‏ش.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن على‏، عیون أخبار الرضا؟ع؟‏، تحقیق‌‌‌‌: مهدى ‏لاجوردى، تهران‏‌‌‌‌: نشر جهان، 1378‏ش.
  6. ابن‌بابویه، محمد بن علی، التوحید، تحقیق‌‌‌‌: هاشم حسینی، قم‌‌‌‌: جامعه مدرسین، 1398ش.
  7. ابن‌بابویه، محمد بن علی، الامالی، تهران‌‌‌‌: کتابچی، 1376ش.
  8. ابن‌بابویه، محمد بن علی، الخصال‏، تحقیق‌‌‌‌: علی‌اکبر غفارى، قم‏‌‌‌‌: جامعه مدرسین، 1362‏ش.
  9. ابن‌بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح‌‌‌‌: علی‌اکبر غفاری، تهران‌‌‌‌: اسلامیه، 1395ش.
  10. ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: علی‌اکبر غفاری، قم‌‌‌‌: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  11. ابن‌حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: آصف فیضى، قم‌‌‌‌: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1385ق.
  12. ابن‌درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت‌‌‌‌: دارالعلم للملایین، 1988م ‏.
  13. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، بیروت‏‌‌‌‌: دارصادر، 1414ق.
  14. ابوالمعالی، محمد بن عبیدالله، تاریخ کامل ادیان، تصحیح‌‌‌‌: هاشم رضی، تهران‌‌‌‌: فراهانی، 1342ش.
  15. احمدى میانجى، على، مکاتیب الرسول صلّى الله علیه و آله و سلّم‏، قم‌‌‌‌: دارالحدیث، 1419‏ق.
  16. ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت‏‌‌‌‌: داراحیاء التراث العربی، 1421ق.‏
  17. برهان، محمدحسن بن خلف، برهان قاطع، تصحیح‌‌‌‌: محمد معین، تهران‌‌‌‌: امیرکبیر، 1376ش.
  18. بلاذرى، أبوالحسن احمد بن یحیى، فتوح البلدان، بیروت‌‌‌‌: دار و مکتبة الهلال، 1988م.
  19. التمیمی السمعانى، عبدالکریم، الأنساب، تحقیق‌‌‌‌: عبدالرحمن بن یحیى المعلمى الیمانى، حیدرآباد‌‌‌‌: مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1962م.
  20. جزائرى، نعمت‌الله بن عبدالله، النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، قم‏‌‌‌‌: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، 1404‏ق.
  21. جعفریان، رسول، تاریخ ایران اسلامی‌‌‌‌: از پیدایش اسلام تا ایران اسلامی، تهران‌‌‌‌: کانون اندیشه جوان، 1387ش.
  22. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، تحقیق و تنظیم‌‌‌‌: سعید بندعلی و عباس رحیمیان محقق، قم‌‌‌‌: اسراء، 1389ش.
  23. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، تحقیق و تنظیم‌‌‌‌: سعید بندعلی و احسان ابراهیمی، ج57، قم‌‌‌‌: اسراء، 1399ش.
  24. حاجتی شورکی، سیدمحمد، شایست و ناشایست دین زرتشت، تهران‌‌‌‌: تراث، 1399ش.
  25. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم‏‌‌‌‌: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، 1409ق.
  26. حلی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر، خلاصه الاقوال (الرجال)، قم‌‌‌‌: دارالذخائر، 1411ق.
  27. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌‌‌‌: دارصادر، 1399ق.
  28. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث‏، قم‌‌‌‌: مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
  29. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، زیر نظر‌‌‌‌: محمد معین، تهران‌‌‌‌: سیروس، 1339ش.
  30. زمخشرى، محمود بن عمر، أساس البلاغة، بیروت‏‌‌‌‌: دارصادر، 1979م.
  31. سبحانی، جعفر، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم‌‌‌‌: بی‌‌نا، بی‌‌تا.
  32. صفار، محمد بن حسن‏، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد؟ص؟‏، تحقیق‌‌‌‌: محسن کوچه‌باغى، قم‏‌‌‌‌: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
  33. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، تصحیح‌‌‌‌: حسین الاعلمی، بیروت‌‌‌‌: اعلمی، 1417ق.
  34. طبرسى، احمد بن على، ‏الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق‌‌‌‌: محمدباقر خرسان، مشهد‌‌‌‌: نشر مرتضی، 1403ق.
  35. طریحى، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین‏، تحقیق‌‌‌‌: احمد حسینى اشکورى، تهران‌‌‌‌: مرتضوی، 1375ش.
  36. طوسى، محمد بن حسن، ‏الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: حسن موسوى ‏خرسان، تهران‌‌‌‌: دار الکتب الإسلامیة، 1390ش.
  37. طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: حسن موسوى خرسان، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الإسلامیه‏، 1407ق.
  38. طوسی، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی‏، نجف‌‌‌‌: حیدریه، 1381ق.
  39. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم‌‌‌‌: دارالثقافة، 1414ق.
  40. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست‏، نجف‌‌‌‌: المکتبة المرتضویة، بی‌‌تا.
  41. عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق‌‌‌‌: سید هاشم رسولى محلاتى‏، تهران‌‌‌‌: چاپخانه علمیه، 1380ق‏.
  42. فراهیدى، خلیل بن احمد، العین، چ2، قم‌‌‌‌: هجرت، 1409‏ق.
  43. فیروزآبادى، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت‌‌‌‌: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
  44. فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی‏، اصفهان‌‌‌‌: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على؟ع؟، 1406ق‏.
  45. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏، قم‏‌‌‌‌: موسسه دار الهجرة، 1414ق.
  46. قطب‌الدین راوندى، سعید بن هبة الله‏، قصص الأنبیاء؟عهم؟، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: غلامرضا عرفانیان یزدى، مشهد‌‌‌‌: مرکز پژوهش‌‌هاى اسلامى، 1409ق.
  47. قمی مشهدی، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: حسین درگاهى، تهران‌‌‌‌: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1368ش.
  48. قمی، علی بن ابراهیم، التفسیر (تفسیر قمی)، تحقیق‌‌‌‌: سید طیب موسوى جزایرى‏، قم‌‌‌‌: دارالکتاب، 1367‏ش.
  49. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی‏، مشهد‌‌‌‌: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
  50. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح‌‌‌‌: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
  51. مجلسى، محمدباقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: مهدی رجائى، قم‌‌‌‌: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1406ق.
  52. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: ‏ حسین موسوى کرمانى و على‌پناه ‏اشتهاردى، قم‌‌‌‌: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.
  53. مجلسى، محمدتقى، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه‏، قم‏‌‌‌‌: مؤسسه اسماعیلیان، 1414ق ‏.
  54. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تصحیح جمعی از محققان، بیروت‌‌‌‌: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
  55. مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس‏، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: على شیرى، ‏بیروت‏‌‌‌‌: دارالفکر، 1414ق.
  56. مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه‌‌‌‌: ابو القاسم پاینده، تهران‌‌‌‌: انتشارات علمى و فرهنگى، 1374ش.
  57. معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران‌‌‌‌: امیرکبیر، 1360ش.
  58. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تحقیق‌‌‌‌: علی‌اکبر غفارى و محمود محرمى زرندى، قم‌‌‌‌: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید ،‏ 1413ق.
  59. مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم‏‌‌‌‌: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
  60. مکارم شیرازی، ناصر، مناظرات تاریخی امام رضا؟ع؟ با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر، مشهد‌‌‌‌: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1388ش.
  61. نجاشی، احمد بن علی، الرجال، تحقیق‌‌‌‌: سید موسی شبیری زنجانی، قم‌‌‌‌: جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1407ق.
  62. نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق و تصحیح‌‌‌‌: عباس قوچانى و على آخوندى‌، بیروت‌‌‌‌: دار إحیاء التراث العربی، ‌1404ق.
  63. نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، خراسان‌‌‌‌: قسم الدراسات الاسلامیة فی موسسه البعثه، 1368ش.
  64. نیبرگ، هنریک ساموئل، دین‌‌های ایران باستان، ترجمه سیف الدین نجم‌‌آبادی، کرمان‌‌‌‌: دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1383ش.
  65. Eliade, Mircea, The encyclopedia of religion, editors, Charles J. Adams, associate editor, Lawrence E. Sullivan; William K. Mahony, assistant editor, vol13, New York‌‌‌‌: Macmillan Publishing Company,1993.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 10، شماره 18
شهریور 1402
صفحه 9-36

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 18 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 02 مهر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار