بررسی حدیث ثرید از منظر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعة المصطفی ص العالمیه، قم، ایران

چکیده

حدیث «فضل عائشه علی النساء کفضل الثرید علی الطعام» در منابع حدیثی و کلامی و تفسیری و تاریخی و تراجم اهل‌سنّت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ادله برای اثبات فضیلت و برتری عائشه مستمسک برای برخی از نویسندگان قرار گرفته است. گاه به استناد این حدیث او را به‌صورت مطلق بر همه زنان برتر دانسته و گاه فقط بر زنان پیامبرk و گاه صرفا به‌عنوان یک فضیلت و صفت نیکو دانسته شده است بدون سخن گفتن از مفاضله و مقایسه با دیگر زنان. در این مقاله با استفاده حد اکثری از منابع قابل قبول اهل‌سنّت در فقه الحدیث و بررسی سندی و دلالی مطالعه شده است و بررسی متن‌های گوناگون در این زمینه احتمال وضع تقویت می‌شود علاوه بر اینکه با نگاهی به راویان این حدیث در می‌یابیم که‌ نمی‌تواند از اعتبار برخوردار باشد. از سوی دیگر بعد از چشم‌پوشی از سند، با توجه به نصوص معارض برای اثبات برتری عائشه بر خدیجهh و فاطمه نیز ناتوان است حتی با دقت در حدیث اثبات فضیلت نیز مشکل به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examination of the Hadith of Tharid from the Perspectives of the Two Denominations i.e. Shia and Sunni

نویسنده [English]

  • Abdul Majid Zahadat
Assistant Professor, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

The Hadith “The virtue of Aisha over other women is like the virtue of Tharid over other foods” has been cited in Sunni sources of Hadith, theological works, exegeses, historical and biographical accounts, as one of the most important evidence to establish the virtue and superiority of Aisha. Some authors have considered her superiority over all women based on this Hadith, while others have regarded it as a virtue and commendable quality attributed specifically to the Prophet’s wives, or merely as a general virtue without comparison to other women. This article utilizes a wide range of acceptable Sunni sources in Hadith jurisprudence and examines the textual and contextual evidence. The likelihood of fabrication is also explored, particularly when considering the narrators of this Hadith who lack credibility. Furthermore, despite ignoring the authenticity of the chain of narration, the existence of conflicting texts to prove Aisha’s superiority over Khadijah and Fatimah renders it problematic, even when closely examining the evidence for the virtue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith of Tharid
  • Fadl Aisha
  • Fadl of Tharid
  • Hadith of perfection of women
  • server of heavenly women

مراجع

  1. ابن‌اثیر جزرى، مبارک.، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق طاهر أحمد الزاوی، قم: مؤسسة إسماعیلیان. 1367ش.
  2. ابن‌تیمیه، أحمد، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق، محمد رشاد سالم، مؤسسة قرطبة، 1406ق.
  3. ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبرى، المحقق: إحسان عباس، بیروت: دار صادر، 1968م.
  4. ابن‌عساکر، محمد، الأربعین فی مناقب أمهات المؤمنین رحمة الله علیهن أجمعین محمد مطیع الحافظ، دمشق: دارالفکر، 1406ق.
  5. ابن‌کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم‌ (ابن‌کثیر)، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
  6. ابن‌ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، بی‌جا، دار إحیاء الکتب العربیة، 1378ق.
  7. ابن‌ابی عاصم، أحمد الآحاد و المثانی باسم فیصل أحمد الجوابرة، الریاض: دارالرایة، 1411ق.
  8. ابن‌قیم جوزی محمد، الطب النبوی، عبدالغنی عبدالخالق، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1377ق.
  9. ابن‌قیم جوزی، بدائع الفوائد، تحقیق‌: هشام عبدالعزیز عطا، مکه: مکتبة نزار مصطفى الباز مکة، 1416ق.
  10. ابن‌بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضاj، تهران، بی‌نا، 1378ق.
  11. ابن‌بابویه، محمد بن علی، الخصال، قم، بی‌نا، 1362ش.
  12. ابن‌حبان، محمد، الثقات، حیدر آباد دکن لهند: دائرة المعارف العثمانیة، 1393ش.
  13. ابن‌حبان، محمد، صحیح ابن‌حبان، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1414ق.
  14. ابن‌حزم اندلسى، علی، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق.
  15. ابن‌خلدون، عبدالرحمن تاریخ ابن‌خلدون دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر محقق خلیل شحادة، بیروت: دارالفکر، 1408ق.
  16. ابن‌راهویه، اسحاق مسند إسحاق بن راهویه عبدالغفور مکتبة الإیمان مدینة منورة، 1412ق.
  17. ابن‌صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، قم: دارالحدیث، 1422ق.
  18. ابن‌طلحه، محمد، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول‌j، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  19. ابن‌عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، تحقیق: البحاوی، بیروت: دارالجیل، 1412ق.
  20. ابن‌عساکر، علی، الاربعین فی مناقب امهات المومنین، محمد مطیع، دمشق: دارالفکر، 1406ق.
  21. ابن‌عساکر، علی، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
  22. ابن‌قتیبه، عبدالله، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشه، قاهره: دارالمعارف، بی‌تا.
  23. ابن‌کثیر، اسماعیل، السیرة النبویة، تحقیق: مصطفى عبدالواحد، بیروت: دارالمعرفة، 1396ق.
  24. ابن‌کثیر، اسماعیل، البدایة والنهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1408ق.
  25. ابن‌ماجه، محمد، سنن ابن‌ماجة، تحقیق: محمد فواد عبدالباقی، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
  26. ابن‌منظور، احمد، لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزة، 1405ق.
  27. ابوریة، محمود، أضواء على السنة المحمدیة، قم: انصاریان، 1420ق.
  28. ابو نعیم اصفهانی، احمد، تاریخ أصبهان، محقق: کسروی، بیروت: دارالکتب، 1410ق.
  29. اسفراینی، طاهر، التبصیر التبصیر فی‌الدین و تمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین کمال یوسف الحوت، لبنان: عالم الکتب، 1403ق.
  30. آل مجدد، سید حسن، الأرائج المسکیة فی تفضیل البضعة الزکیة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  31. آلوسى، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
  32. آمدی، سیف‌الدین، أبکار الأفکار فی أصول‌الدین، قاهره، بی‌نا، 1423ق.
  33. البانی، صحیح وضعیف الجامع الصغیر المکتب الإسلامی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  34. البانی، محمد ناصر، سلسلة الأحادیث الصحیحة، ریاض: مکتبة المعارف، 1415ق.
  35. البانی، محمد ناصر، موسوعة العلامة الإمام مجدد العصر، تحقیق: شادی بن محمد بن سالم آل نعمان، صنعاء: مرکز النعمان، 1431ق.
  36. البانی، محمد ناصر، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة و أثرها السیئ فی الأمة، ریاض: دارالمعارف، 1412ق.
  37. بخاری، محمد، صحیح بخاری، بیروت: دارالفکر، 1401ق.
  38. بغوی، حسین، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
  39. بغوی حسین، شرح السنة، شعیب الأرنؤوط، بیروت: المکتب الإسلامی، 1403ق.
  40. بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوة، بیروت، 1405ق.
  41. ترمذی، محمد، سنن الترمذی، تحقیق: محمد عثمان، بیروت: دارالفکر، 1403ق.
  42. ثعلبی، احمد، تفسیر الثعلبی، تحقیق: نظیر ساعدی، لبنان: دار إحیاء التراث، 1422ق.
  43. حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، نحقیق: یوسف عبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
  44. دارمی، عبدالله بن بهرام، سنن دارمی، دمشق: مطبعه الحدیثه، بی‌تا.
  45. ذهبی، محمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
  46. زبیدی، مرتضی تاج العروس، علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  47. زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
  48. زیعلی، عبدالله، تخریج الأحادیث والآثار، الریاض: دار ابن‌خزیمة، 1414ق.
  49. سندی، محمد، حاشیة السندى على صحیح البخارى، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
  50. سیوطی، جلال‌الدین، الجامع الصغیر، بیروت: دارالفکر، 1401ق.
  51. سیوطی، جلال‌الدین، شرح سنن ابن‌ماجه، عبدالغنی، فخر الحسن الدهلوی اقدیمی، کراتشی: کتب خانة، بی‌تا.
  52. شوشترى، محمد تقى، قاموس الرجال، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1410ق.
  53. شیبانی، أحمد بن حنبل، فضائل الصحابة لأحمد بن حنبل، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  54. شیبانی، احمد ابن‌حنبل، مسند احمد، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
  55. صلابی، علی محمد، سیرة أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب، بی‌جا، بی‌نا، 1426ق.
  56. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر حمدی عبدالمجید السلفی، القاهرة: ابن‌تیمیة، بی‌تا.
  57. طبرسی، تفسیر مجمع البیان، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  58. طبری، ابن‌جریر، جامع البیان خلیل المیس، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
  59. طحاوی، محمد، شرح مشکل الآثار، شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1408ق.
  60. طوسی، محمد، اختیار معرفة الرجال، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  61. طیالسی،‌ ابوداوود، مسند طیالسی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
  62. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم‌k، بیروت: دارالهدی، 1415ق.
  63. عسقلانی، ابن‌حجر، فتح الباری، بیروت: دارالمعرفة، للطباعة و النشر، بی‌تا.
  64. عسقلانی ابن‌حجر الإصابة، عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
  65. عینی، بدر‌الدین، عمدة القاری، بیروت: دار احیاء التراث، بی‌تا.
  66. قارى، علی، شرح کتاب الفقه الأکبر، بیروت، بی‌نا، 1428ق.
  67. قاری، علی، مرقاه المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بیروت: دارالفکر، 1422ق.
  68. قاری، علی، شرح الشفاء، بیروت، بی‌نا، 1421ق.
  69. قاری، علی، شرح کتاب الفقه الأکبر، بیروت، 1428ق.
  70. قاضی عیاض، عیاض بن موسی، شرح صحیح مسلم المسمی اکمال المعلم بفوائد مسلم، تحقیق: یحیی اسماعیل، بی‌جا، دارالوفاء، ۱۴۲۶ق.
  71. قرطبی، محمد، الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
  72. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب العلمیه، 1363ش.
  73. گروه تاریخ پژوهشگاه دانشنامه سیره نبوی، مدخل‌ ابوموسی اشعری، دانشنامه سیره نبوی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش.
  74. مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسة آل البیت ع لإحیاء التراث، 1431ق.
  75. ماوردى‏، ابوالحسن أعلام النبوة، بیروت: مکتبة الهلال،‏ ‏ 1409ق.
  76. مبارکفوری، عبدالله، تحفة الأحوذی بشرح جامع الرمذی، بیروت، بی‌نا، 1410ق.
  77. متقی هندی، علی کنز العمال تصحیح صفوة السقا، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409ق.
  78. محمد بن عقیل، النصائح الکافیة، قم: دارالثقافة للطباعة و النشر، 1412ق.
  79. مظفر، محمدحسن، دلائل الصدق لنهج، قم، بی‌نا، 1422ق.
  80. مفید، محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: موسسه آل‌بیتb، 1413ق.
  81. مقریزی، احمد، إمتاع الأسماع، محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1420ق.
  82. مناوی، محمد، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، أحمد عبدالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
  83. نسائی، احمد، السنن الکبری، تحقیق: البنداری، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1411ق.
  84. نسائی، احمد، فضائل الصحابة، دارالکتب العلمیة، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1405ق.
  85. نووی، محی‌الدین، شرح مسلم، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
  86. نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  87. هیثمی، نور‌الدین، مجمع الزوائد، بیروت: مکتبة القدسی، 1408ق.

 

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 10، شماره 19
اسفند 1402
صفحه 175-200

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 12 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 02 بهمن 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار