پردازش موضوعات قرآنی و حدیثی به شیوۀ تحلیل روایی (داستانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حدیث، جامعه المصطفی العالمیه(ص)، قم، ایران

2 طلبه سطح4 تفسیر تطبیقی، موسسۀ آموزش عالی فاطمه الزهرا س، اصفهان، ایران

چکیده

سبک «تحلیل روایی» از روش‌های نو در تحقیقات کیفیِ موضوعات مختلف است. این روش به‌دلیل داستانی‌‌بودن و عدم‌ حصر آن در توصیف و استدلال صرف، دارای مزایایی است که ضرورت تحقیق و ارائۀ آن را در موضوعات دینی، افزون‌ می‌کند؛ مزایایی مانند‌‌‌‌: جذابیت، کاربردی بودن، ملال‌آور نبودن آن برای عموم به‌ویژه نسل‌ جوان. از این ‌رو، کاربرد مناسب شیوۀ تحلیل ‌روایی در معارف قرآنی و حدیثی، نظریه‌ای است که مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته و ویژگی‌های این روش را تبیین نموده و با مطالعۀ موردی در موضوع ولایت در آیات حج، مصداق این سبک را نمایش داده است؛ چراکه حج و ولایت ارتباطی تنگاتنگ دارند و ولایت شرط قبولی همۀ اعمال و حج نیز معیار سنجش ارزشمندی اعمال است. در این مطالعه، با بازآفرینی داستانی‌ واقعی (رئال) از رابطۀ ولایت و حج، کاربرد نظریۀ تحلیل ‌روایی در موضوعات قرآنی و حدیثی را اثبات کرده ‌است؛ گزارش به سبک تحلیل روایی با تکیه بر منابع دینی، نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق دارد که در مطالعۀ موردی موضوع مدنظر با تکیه بر روایات ذیل ‌آیات ‌حج، 500 نکته غیرتکراری در 20 عنوان کلی دربارۀ امامت و حج از متن صریح روایات، یا از پیوند متن روایت و آیه و یا از ارتباط‌ معنای ‌ظاهری و باطنی ‌آیه استخراج‌ و کدگذاری ‌‌شده ‌است؛ بعضی از این نکات در گزارش به شیوۀ تحلیل روایی، سازمان‌دهی‌‌شده و بر اساس سیر زمانبندی اعمال ‌حج، داستان ادبی منسجم، بازآفرینی ‌‌و تصویرسازی شده‌ است تا برای عموم قابل‌ استفاده ‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Processing Quranic and Hadith Topics Using Narrative (Story) Analysis Approach

نویسندگان [English]

  • Mohsen Khoshfar 1
  • Mina sadat Hosseini 2
1 ssistant Professor, Department of Hadith Sciences, Al-Mustafa International University(MIU), Qom, I.R. Iran
2 Fourth-level Student, Comparative Interpretation, Fatima al-Zahra (A.S.) Higher Education Institute, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The narrative analysis approach is one of the innovative methods in qualitative research for various topics. This approach, due to its narrative nature and its non-restriction to mere description and argumentation, possesses advantages that necessitate its research and presentation in religious subjects. These advantages include attractiveness, practicality, and non-tedium for the general audience, especially the younger generation. Therefore, the appropriate application of the narrative analysis approach in Quranic and Hadith teachings is a theoretical consideration that this article addresses using a descriptive-analytical method. It elucidates the characteristics of this approach and demonstrates its manifestation through a case study on the topic of guardianship (wilayah) in the verses of Hajj (pilgrimage). This is because Hajj and guardianship have a close relationship, and guardianship is a prerequisite for the acceptance of all deeds and serves as a valuable criterion for their evaluation. In this study, by recreating a real narrative of the relationship between guardianship and Hajj, the applicability of the narrative analysis theory in Quranic and Hadith topics is proven. Reporting in the narrative analysis style, relying on religious sources, requires meticulous analysis, which in the case study of interest involved extracting and encoding 500 non-repetitive points in 20 general categories about guardianship and Hajj from explicit textual narrations, or through the linkage between narration and verse, or by extracting them from the apparent and hidden meanings of the verses. Some of these points are organized and presented in a narrative analysis format, following the chronological order of Hajj rituals, as a cohesive literary story that has been recreated and visualized to be accessible to the general audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative Analysis
  • Text-Based Data
  • Narrative Interpretation
  • Leadership (Imamate) and Guardianship (Wilayah)
  • Hajj Verses

مراجع

  1. قرآن‌کریم
  2. ابن‌بابویه، محمد بن‌ علی (شیخ صدوق)، امالی، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، تهران‌‌‌‌: کتابچی، 1376ش.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن‌ علی (شیخ صدوق)، علل الشرایع، قم‌‌‌‌: مکتبه الداوری، بی‌تا.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن‌ علی (شیخ‌صدوق)،من لیحضره الفقیه، ترجمۀ محمدجواد غفاری و صدرالدین بلاغی، صدوق، تهران، 1368ش.
  5. ابن‌حمزه، محمد بن ‌علی، الثاقب فی المناقب، قم‌‌‌‌: انصاریان، 1371ش.
  6. ابن‌عاشور، محمد بن ‌طاهر، التحریر و التنویر، بیروت‌‌‌‌: موسسۀ التاریخ‏، بی‌تا.
  7. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، بیروت‌‌‌‌: دارالاحیاء التراث العربی، 1429ق - 2008‌م.
  8. ابن‌منظور، محمد بن ‌مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت‌‌‌‌: دارصادر، 1414ق.
  9. ابوت، اچ.پورت، سواد روایت، ترجمه: رویا پورآذر و نیما مهدی‌زاده اشرفی، تهران‌‌‌‌: اطراف، 1397ش.
  10. برازش، علی‌رضا، تفسیر اهل‌بیت علیهم‌السلام، تهران‌‌‌‌: امیرکبیر، 1394ش.
  11. برقی، احمد بن ‌محمد، المحاسن، ج1، قم‌‌‌‌: دارالکتب الاسلامیه، بی‌تا.
  12. بحرانى، هاشم بن سلیمان، البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران‌‌‌‌: بنیاد بعثت‏‏، 1416ق.
  13. ثروت، منصور، آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران‌‌‌‌: سخن، 1385ش.
  14. جعفر بن محمد (امام ششم)، مصباح الشریعة، بیروت‌‌‌‌: موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1400ق.
  15. حسینى ‌استرآبادى، شرف‌الدین‌ على، تأویل الآیات الظاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین‏، 1409ق.
  16. سیدحسینی، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران‌‌‌‌: مروارید، 1375ش.
  17. سیوطى، عبدالرحمن‌ بن ‌ابى‏بکر، الدرالمنثور فى ‌تفسیر المأثور، قم‌‌‌‌: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى‏، 1404ق.
  18. شریف‌الرضی، محمد بن ‌حسین، خصائص‌الائمه (ولایتنامه)، ترجمه: محمدمهدی‌ کافی، قم‌‌‌‌: موسسۀ پیام‌ امام‌ هادی، 1389ش.
  19. صفایی‌حائری، علی،حقیقت حج، چاپ‌چهارم، قم‌‌‌‌: لیله‌القدر، 1397ش.
  20. طبرسی، احمد بن ‌علی، الاحتجاج، مشهد‌‌‌‌: نشر المرتضی، 1403ق.
  21. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیرالقرآن، تهران‏‌‌‌‌: ناصرخسرو‏، 1372ش.
  22. طوسى، محمد بن ‌حسن‏، التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‌‌‌‌: داراحیاء التراث ‌العربى‏، بی‌تا.
  23. عروسى‌حویزى، عبدعلى بن جمعه‏، نور الثقلین‏، اسماعیلیان‏‏، قم‌‌‌‌: 1415ق.
  24. عیاشى، محمد بن ‌مسعود، تفسیر العیاشی، تهران‌‌‌‌: المطبعةالعلمیه، 1380ق.
  25. فرات‌ کوفى، فرات بن ابراهیم، فرات الکوفی، تهران‌‌‌‌: وزارة الإرشاد الإسلامی، 1410ق.
  26. فراهیدی، خلیل بن ‌احمد، کتاب العین، قم‌‌‌‌: هجرت، 1410ق.
  27. قطب‌راوندی، سعید بن هبة‌الله، فقه القرآن، قم‌‌‌‌: کتابخانۀ آیت‌‌الله مرعشی نجفی، 1405ق.
  28. فیض‌کاشانى، ملامحسن، الصافى‏، ج1 و 3، چاپ دوم‏، تهران‌‌‌‌: الصدر‏، 1415ق.
  29. فیض‌کاشانی، محمد بن ‌شاه ‌مرتضی،نوادر الاخبار فیما یتعلق ‌بأصول الدین، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تهران‌‌‌‌: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372ش.
  30. قزلی، مهدی، اصول داستان‌نویسی، تهران‌‌‌‌: آینده‌سازان، 1382ش.
  31. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، چاپ دوم، تهران‌‌‌‌: ناصر خسرو، 1379ش.
  32. قمى، على‌بن‌ابراهیم‏، تفسیرالقمی، ج1 و 2، چاپ سوم‏، قم‌‌‌‌: دارالکتاب‏، 1363ش.
  33. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران‌‌‌‌: دارالکتب ‌الإسلامیه، 1407ق.
  34. گنابادى، سلطان‌محمد، بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت‏‌‌‌‌: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408ق.
  35. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت‌‌‌‌: دارإحیاء التراث ‌العربی، 1403ق،.
  36. مجلسی، محمدتقی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، بی‌جا‌‌‌‌، بنیادفرهنگ اسلامی‌ کوشانپور، 1406ق.
  37. مکارم ‌شیرازى، ناصر، نمونه، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الإسلامیه، 1374ش.
  38. مهدی‌پور عمرانی، روح‌الله، آموزش داستان‌نویسی، تهران‌‌‌‌: تیرگان، 1386ش.
  39. میرصادقی، جمال، ادبیات داستانی، تهران‌‌‌‌: سخن، 1394ش.
  40. نجفی ‌جواهری، محمدحسن، جواهرالکلام ‌فی ‌شرح ‌شرائع‌الإسلام، بیروت‌‌‌‌: دارإحیاء التراث‌ العربی، 1362ش.
  41. نوری، حسین، مستَدرَک الوَسائل و مستنبَط المَسائل، قم‌‌‌‌: آل‌البیت، بی‌تا.
  42. نوری، نظام‌الدین، مکتب‌ها، سبک‌ها و جنبش‌های ادبی هنری جهان تا پایان قرن بیستم، تهران‌‌‌‌: زهره، 1385ش.
  43. صفاریان ‌همدانی، علیرضا و ناصح، علی احمد و دیاری بیدگلی، محمدتقی، «نظریه تحلیل فهرستی احادیث؛ چیستی و ابهامات»، دوفصلنامه علمی مطالعات فهم حدیث،سال هفتم، شمارۀ اول (پیاپی13) صص 271-249، پاییز و زمستان 1399ش.

 

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 10، شماره 18
شهریور 1402
صفحه 125-166

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 05 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 02 مهر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار