علل تعارض اخبار از منظر شهید صدر و محدث بحرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، ایران؛

2 دانشیار علوم قرآن وحدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران،

3 استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

روایات معصومان ع بعد از قرآن کریم مهم‌ترین مأخذ در استنباط احکام فقهی است. تعارض بین احادیث یکی از چالش‌های اساسی در پیش روی دانشمندان و حدیث‌پژوهان اسلامی قلمداد می‌شود. برخی از اخباریان و مجتهدان در صدد حل این مشکل برآمدند و دلایل و روش‌هایی را برای رفع آن برگزیدند. شیخ یوسف بحرانی از محدثانی است که در صدد احیاء عنصر تقیه به‌عنوان عامل اصلی تعارض اخبار بوده و امامان معصومb را عامل در اختلاف‌افکنی میان شیعیان معرفی می‌کند. بسیاری از اصولیان همچون شهید صدر با این نظریه مخالفت کرده، عوامل دیگری را همچون، نسخ، از میان رفتن قرائن، نقل به معنا، جعل و وضع، درج، رعایت ظرفیت و سوء فهم راوی را دخیل در این موضوع می‌دانند. پژوهش حاضر با بررسی نظریۀ شهید صدر، آشکار می‌سازد آنچه به‌عنوان علل تعارض اخبار مطرح می‌شود ناشی از عدم تتبع کامل در دلایل اختلاف اخبار بوده و به‌نوعی توهم تعارض است. با فهم صحیحی از دلائل تعارض در روایات، بازگشت اختلاف اخبار به همان عنصر تقیه دارد و سهم سایر موارد ناچیز قلمداد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Causes of Contradiction of Narrations from Shahid Sadr and Muhaddith Bahrani’s Viewpoint

نویسندگان [English]

  • reza Morshedloo 1
  • mohammad ali rezaei kermani 2
  • hasan naghizadeh 3
1 PhD Candidate, Ferdowsi University, Faculty of Theology, Mashhad, Iran
2 Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
3 Professor of Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

After the Holy Quran, the traditions of the Infallible Figures (A.S.) are the most important source in deriving jurisprudential rules. The contradiction between Hadiths is considered as one of the basic challenges facing Islamic scholars and Hadith experts. Some scholars and mujtahids tried to solve this dilemma and chose ways and methods to solve it. Sheikh Yusuf Bahrani is one of the Hadith experts who endeavored to revive the element of taqiyyah as the main factor in the contradiction of narrations and identifies the infallible Imams as the cause of discord among Shiites. Many Usuli experts such as Shahid Sadr disagree with this theory and consider other factors such as cancellation (naskh), loss of evidence, narrating by meaning, imitation, falsification, gradation, compliance with capacity and misunderstanding of the narrator to be effective in this regard. By examining the theory of Shahid Sadr, the present research reveals that what is proposed as the causes of narrations contradiction is due to the lack of full tracing the reasons for the narrations contradiction and is a kind of illusion of conflict. With a correct understanding of the reasons for the conflict in the narrations, the return of the difference in narrations is based on the same element of taqiyyah, and the contribution of other factors is considered insignificant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taqiyyah (Precautionary Dissimulation)
  • Difference of Narrations
  • Contradiction of Narrations
  • Causes of Contradiction

مراجع

  1. قرآن کریم ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. ابن‌بابویه، علی بن حسین، الإمامة و التبصرة من الحیرة، قم: مدرسة الامام المهدیg، الطبعة الاولی، 1404ق.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن علی، الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، قم: داوری، چاپ اول، 1385ق.
  6. ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1376ش.
  7. احسانی‌فر، محمد، اسباب اختلاف الحدیث، قم: دارالحدیث، الطبعة السادسه، 1427ق.
  8. احمد بن فارس، ابی‌الحسین، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 1420ق.
  9. اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
  10. اصفهانی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1416ق.
  11. انصاری، مرتضی، مطارح الانظار، قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1383ش.
  12. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم: الظهور، الطبعة السابعة، 1427ق.
  13. ایروانی، علی، الاصول فی علم الاصول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1422ق.
  14. بحرانی، یوسف، الحدائق الناظرة، بیروت: دارالاضواء، الطبعة الثانیة، 1405ق.
  15. بحرانی، یوسف، اجویة المسائل البهبهانیة، قم: دارالاحیاء، چاپ اول، 1406ق.
  16. بروجردی، حسین، جامع الاحادیث الشیعه، تهران: انتشارات فرهنگ سبز، چاپ اول،1386ق.
  17. بهبهانی، محمدباقر، الفوائد الحائریه، قم: مجمع الفکر الاسلامی چاپ اول،1415ق.
  18. بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، قم: دارالحدیث، چاپ چهارم، 1392ش.
  19. حائری، سید علی، ریاض المسائل، قم: آل‌البیتb. چاپ اول،1418ق.
  20. حر عاملی، محمد بن حسن، الفوائد الطوسیة، قم: المطعبة العلمیة، بی‌تا.
  21. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل البیتb، چاپ اول، 1409ق.
  22. حسن‌زاده املی، حسن، دروس فی معرفة الوقت و القبلة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم، 1416ق.
  23. حسین حماد، مختلف الحدیث بین الفقهاء والمحدثین، مصر: دارالوفاء، الطبعة الاولی، 1414ق.
  24. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم: موسسه آل البیتb، چاپ اول، 1413ق.
  25. خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم: موسسة النشر الاسلامی، الطبعة الرابعة، 1428ق.
  26. خمینی، روح‌الله، التعادل و الترجیح، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1375ش.
  27. خمینی، روح‌الله، جواهر الاصول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1376ش.
  28. خمینی، روح‌الله، الرسائل، قم: اسماعیلیان، چاپ اول، 1410ق.
  29. خوش‌نصیب، مرتضی، اختلاف الحدیث، قم: دارالحدیث چاپ اول، 1396ش.
  30. خویی، ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی، چاپ اول، 1418ق.
  31. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار اسلامی، الطبعة الخامسة، 1413ق.
  32. روحانی، محمد، منتقی الاصول، قم: دفتر آیت‌الله روحانی، 1418ق.
  33. سبحانی، جعفر، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم: موسسه امام صادقg، چاپ اول، 1424ق.
  34. سبحانی، جعفر، الرسائل الاربع، قم: موسسه امام صادقg، چاپ اول، 1415ق.
  35. سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم: موسسه آل البیتb، چاپ اول، 1247ق.
  36. سیستانی، علی، الرافد فی علم الاصول، قم: مهر، الطبعة الاولی، 1414ق.
  37. سیستانی، علی، قاعده لاضرر و لاضرار، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی، چاپ اول، 1414ق.
  38. شوشتری، محمد تقی، النجعة فی شرح اللمعة، قم: کتابفروشی صدوق، چاپ اول، 1406ق.
  39. صدر، سید حسن، نهایة الدرایة، قم: المشعر، بی‌تا.
  40. طباطبایی، تقی، ارائنا فی اصول الفقه، قم: محلاتی، چاپ اول، 1371ش.
  41. طباطبایی، محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، قم: المنار، چاپ اول، 1414ق.
  42. طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول،1390ق.
  43. طوسی، محمد بن حسن، العدة فی اصول الفقه، قم: علاقه‌بندان، چاپ اول، 1417ق.
  44. طوسی، محمد بن حسن، التهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  45. عاملی، زین الدین بن علی، شرح البدایه فی علم الدرایة، قم: النهضة، الطبعة الاولی، 1414ق.
  46. علم الهدی، علی بن الحسین، رسائل الشریف المرتضی، قم: دارالقران الکریم، 1405ق.
  47. علم الهدی، علی بن الحسین، امالی، قاهره، دارالفکر، چاپ اول، 1998م.
  48. فاضل لنکرانی، محمد، دراسات فی الأصول، قم: مرکز فقهی ائمه اطهارb، چاپ اول، 1430ق.
  49. فاضل لنکرانی، محمد، اصول فقه شیعه، قم: مرکز فقهی ائمه اطهارb، چاپ اول، 1381ق.
  50. فیض کاشانی، ملأ محسن، الوافی، اصفهان: کتابخانه امیر المومنینg، چاپ اول، 1406ش.
  51. کرکی، حسین بن شهاب الدین، الاجتهاد و التقلید، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، 1396ق.
  52. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، قم: موسسه آل‌البیتg، چاپ اول، 1404ق.
  53. کلباسی، محمد بن محمد ابراهیم، رسالة فی حجیة الظن، بی‌جا، چاپ اول، 1317ق.
  54. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  55. مجلسی، محمدباقر، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسولb، تهران: نشر الاسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
  56. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: داراحیاء التراث، چاپ دوم، 1403ق.
  57. مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه؛ قم: اسماعیلیان، چاپ دوم، 1414ق.
  58. مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: کوشانپور، چاپ دوم، 1404ق.
  59. مسعودی، عبدالهادی، درسنامه فهم حدیث، قم: زائر، چاپ اول، 1389ش.
  60. مصری، ابن‌نجیم، البحر الرائق، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1418ق.
  61. مفید، محمد بن محمد، تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید، 1414ق.
  62. مفید، محمد بن محمد، جوابات اهل موصل، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
  63. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالبg، 1424ق.
  64. موسوی قزوینی، علی، تعلیقة علی معالم الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1427ق.
  65. مهریزی، مهدی، نقل به معنا، مجله علوم حدیث، قم: دارالحدیث، شمارۀ 2، 1375ش.
  66. نائینی، محمدحسین، رسالة الصلاة فی المشکوک، قم: موسسه آل البیتg، چاپ اول، 1418ق.
  67. نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، قم: موسسة النشر الاسلامی، الطبعة التاسعة، 1429ق.
  68. نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1411ق.
  69. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: نشر اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
  70. هاشمی، سید هاشم، اختلاف الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، 1396ق.
  71. هاشمی شاهرودی، محمود، بحوث فی علم الاصول، قم: موسسة الفقه و معارف ‌‌اهل‌بیتb، الطبعة الاولی، 1433ق.
  72. یزدی، سید محمدکاظم، التعارض، الظهور، قم: طبع الاولی، 1426ق.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 9، شماره 17 - شماره پیاپی 17
سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 107-130

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 09 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 17 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار