قاعدۀ تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلّم حکیم و کارکردهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم و قرآن دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران

2 طلبه حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران (نویسنده مسئول):

چکیده

متکلم حکیم برای بیان و تبیین مقاصد خود، نباید در گفتارها و نوشتارها، سطوح فکری مخاطبان خویش را نادیده بگیرد. وی پیش از شروع سخن، بایستی ظرفیّت فکری مخاطبان را بسنجد، سپس لب به سخن بگشاید. زیرا بر اساس قاعدۀ عقلائیِ تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلّم حکیم، گفتارها و نوشتارهای وی از سطح فکری مخاطبان اثر پذیرفته و بر اوست که در سخن‌گفتن با دیگران، ظرفیت فکری مخاطبان را لحاظ نماید. بدین ترتیب، قاعدۀ عقلائیِ مذکور با بیانات قرآنی و حدیثی رابطه فعال برقرار کرده و در نصوص قرآنی و بیانات معصومان رابطه‌ای کنش‌گرانه ایفا می‌کند. ‌‌‌از این رو متکلم حکیم در نصوص دینی بدون توجه به این قاعده سخنی نمی‌گوید. قاعدۀ مورد بحث، کارکردهای متفاوتی در تبیین دین ایفا می‌کند که نمونه‌های بدین شرح است: 1. متکلم حکیم در مواردی به‌دلیل رعایت قاعده، وادار به نگفتن و سکوت می‌شود؛ 2. قاعدۀ مورد بحث در نحوۀ بیان معارف غیبی توسط متکلم حکیم نقش ایفا می‌کند؛ 3. به کمک قاعدۀ یادشده می‌توان، تعارض غیر مستقر احادیث را برطرف نمود؛ 4. قاعده تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلم حکیم در شکل‌گیری متشابهات نیز کارکرد دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Rule of the Effect of the Audience’s Understanding Levels on the Expression of the Wise Speaker and Its Functions

نویسندگان [English]

  • mohammad ali mahdavi rad 1
  • mohammadsadegh hoseinzadeh 2
1 Professor of Science and Quran Department, University of Tehran, Qom Campus, Qom, Iran: (mahdavirad@ut.ac.ir).
2 Qom seminary student and Tehran University PhD student (corresponding author): (al.masir@ymail.com).
چکیده [English]

In order to express and explain his/her intentions, a wise speaker should not ignore the intellectual levels of his/her audience in his/her speeches and writings. Before starting the speech, he/she should measure the intellectual capacity of the audience, then open his/her mouth to speak. Because based on the rational rule of the effect of the audience’s understanding levels on the expression of the wise speaker, his/her speeches and writings are influenced by the intellectual level of the audience and it is up to him/her to consider the intellectual capacity of the audience when speaking with others. Thus, the mentioned rational rule has established an active relationship with Quranic and hadith statements and plays an active relationship in the Quranic texts and the statements of the Infallible Figures. Therefore, a wise speaker does not speak in religious texts without paying attention to this rule. The discussed rule performs different functions in the explanation of religion, examples of which are as follows: 1. In some cases, the wise speaker is forced not to speak and remain silent due to the observance of the rule; 2. The discussed rule plays a role in the way of expressing occult knowledge by the wise speaker; 3. With the assistance of the aforementioned rule, it is possible to resolve the unstable conflict of hadiths; 4. The rule of the effect of the audience’s understanding levels on the wise speaker’s expression also has a function in the formation of homologous (mutashabih).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wise Speaker
  • Audience’s Levels of Understanding
  • Rule of Speech

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، بیروت: فرانتز شتاینر، چاپ اول، 1400ق.
  3. ایچیسون، جین، زبانشناسی همگانی، ترجمه: وثوقی، حسین، تهران: نشر علوی، چاپ اول، 1376ش.
  4. حلی، حسین، اصول الفقه، قم: مؤسسة آل البیت، چاپ اول، 1432ق.
  5. خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، بی‌تا.
  6. شهیدثانی، زین الدین عاملی، المقاصد العلیّة فی شرح رسالة الألفیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ اول، 1420ق.
  7. شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمة المتعالیة، بیروت: دار احیاء التراث، چاپ سوم، 1981م.
  8. صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، تقریرات سیدمحمود هاشمی شاهرودی، قم: انتشارات دائرة المعارف، چاپ سوم، 1385ش.
  9. صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، تقریرات عبدالساتر، بیروت:‌‌ دارالاسلامیة، چاپ اول، 1417ق.
  10. صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1986م.
  11. صدوق، محمدبن بابویه، التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، 1416ق.
  12. صفوی، کورش، از زبان شناسی به ادبیات، تهران: نشر سوره، چاپ اول، 1383ش.
  13. صفار، محمدحسن، (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم: مکتبة آیةالله مرعشی، چاپ اول، 1404ق.
  14. طوسی، محمدبن حسن، (1348ش)، اختیار معرفة الرجال، مشهد: کنگره هزاره شیخ طوسی، چاپ اول، 1348ش.
  15. مفید، محمد، تصحیح الاعتقادات، تهران: کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1371ش.
  16. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، 1393ق.
  17. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب، چاپ اول، 1386ش.
  18. قمی، محمد، کنز الدقائق و بحرالغرائب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1366.
  19. لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام، قم: مؤسسه امام صادق، چاپ اول، 1426ق.
  20. لجنة الفقه المعاصر، الفائق فی علم الاصول، قم: مرکز مدیریت حوزه‌‌های علمیه، چاپ سوم، 1397ش.
  21. کاشانی، محمدمحسن، اصول المعارف، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1375ش.
  22. کاشانی، محمدمحسن، الحقائق فی محاسن الأخلاق، بیروت: دارالکتاب الاسلامی، چاپ اول، 2008م.
  23. کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم: دفتر تبلیغات، چاپ اول، 1422ق.
  24. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: انشارات دارالاسلامیة، چاپ هفتم، 1415ق.
  25. مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1403ق.
  26. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا، چاپ اول، 1380ش.
  27. نائینی، محمدحسین، فوائد الأصول، مقرر: کاظمینی، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، 1376ش.
  28. نائینی، محمدحسین، اجود التقریرات، قم: مصطفوی، چاپ اول، 1368ش.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 9، شماره 17 - شماره پیاپی 17
سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 31-50

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 20 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 17 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار