مطالعۀ تطبیقی برهان سکوت حدیث‌پژوهان غربی و قاعدۀ «لو کانَ لَبانَ» فقیهان شیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، قم، ایران

2 استاد، گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری قرآن و حدیث دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

خاورشناسان در تاریخ‌گذاری احادیث از استدلالی به نام برهان سکوت بهره ‌گرفته‌اند. این استدلال مناقشات زیادی را به‌دنبال داشته و موجب خرده‌گیری منتقدان مسلمان و غربی بر خاورشناسانی چون شاخت و ینبل شده است. آنچه در این بین چالش‌برانگیز و محل تأمل است، شباهت زیاد برهان سکوت حدیث‌پژوهان غربی با قاعدۀ «لو کانَ لَبانَ» فقیهان و اصولیان شیعه است. نوشتار پیش ‌رو با مطالعه تطبیقی برهان سکوت حدیث‌پژوهان غربی و قاعدۀ «لو کانَ لَبانَ» فقیهان شیعی به تحلیل ابعاد این دو استدلال پرداخته است. در برهان سکوت شرایط ناظر به احوال نویسنده، منبع است؛ اما در قاعدۀ «لو کانَ لَبانَ» شرایط بر اساس سنخ مسئله ـ ابتلای همگانی ـ تعیین می‌شود. در هر دو استدلال اهمیت موضوع در شرایط، نقش‌آفرین است. شرط عدم مانع در برابر ثبت و اشتهار نیز در هر دو استدلال وجود دارد؛ هرچند در برهان سکوت به آن تصریح نشده است. این دو استدلال در تاریخ‌گذاری و اعتبارسنجی احادیث کارایی دارند مشروط به اینکه شرایط هر یک احراز شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Proof of the Silence of the Western Scholars of Hadith and the Rule of “Low Kana Labana” (If there was such a ruling, it would have been revealed) of the Shiite Jurists

نویسندگان [English]

  • mohammad kazem Rahman Setayesh 1
  • Mohammad Taqi Diari Bidgoli 2
  • Ehsanullah Darvishi 3
1 Assistant Professor and Faculty Member, Department of Quranic and Hadith Sciences, Qom University, Qom, Iran
2 Professor, Quran and Hadith Department, University of Qom, Qom, Iran, (mt_diari@yahoo.com)
3 PhD Candidate of Quran and Hadith, University of Qom, Qom; (darvishi313@chmail.ir).
چکیده [English]

In dating Hadiths, orientalists have used an argument called the proof of silence. This argument has led to many controversies and has caused Muslim and Western critics to criticize orientalists such as Schacht and Juynboll. In the meantime, what is challenging and a place for reflection is the similarity between the proof of silence of Western Hadith scholars and the rule of “Low Kana Labana” (If there was such a ruling, it would have been revealed) of the Shiite Jurists and usulists. The present article analyzes the dimensions of these two arguments with a comparative study of the proof of silence of the western Hadith scholars and the rule of ““Low Kana Labana” (If there was such a ruling, it would have been revealed) of the Shiite Jurists. In the proof of silence, the circumstances surrounding the author's condition are the source; but in the rule of “Low Kana Labana” (If there was such a ruling, it would have been revealed), the conditions are determined based on the nature of the problem - everyone's suffering. In both arguments, the importance of the subject is in the role-playing conditions. The condition of not hindering against the recording and fame is also present in both arguments; although it is not specified in the proof of silence. These two arguments are effective in dating and validating Hadiths provided that the conditions of each are met.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Argument of Silence
  • Rule of “Low Kana Labana” (If there was such a ruling
  • it would have been revealed) of the Shiite Jurists
  • Dating of Hadith
  • Orientalists
  • Principles of Jurisprudence

مراجع

  1. ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، بی‌جا، دار إحیاء الکتب العربیة، 1959م.
  2. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1966م.
  3. ابن‌تیمیه، عبدالحلیم، منهاج السنّه النبویة، قاهره: مکتبة ابن‌تیمیه، چاپ دوم، 1409ق.
  4. ابن‌سلّام، ابو‌عبید القاسم، الأموال، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  5. استرآبادی، محمدامین، موسوی عاملی، علی بن علی، الفوائد المدنیة و الشواهد المکیة، محقق رحمت‌الله رحمتی اراکی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1426ق.
  6. اعتمادالاسلامی بختیاری، سید محمدمهدی، موسوی کریمی، میرسعید، «واکاوی ملاک‌های احتمالاتی در استنتاج بهترین تبیین»، منطق‌پژوهی، سال هشتم، شمارۀ 2، 1396ش.
  7. اعرافی، علیرضا، درس خارج، قابل دسترسی در http://www.eshia.ir.
  8. امام خمینى، روح‌الله‏، تهذیب الأصول، تقریرات جعفر سبحانى‏، قم: دارالفکر، 1382ش‏.
  9. امام خمینى، روح اللّه، کتاب البیع، تقریرات خرم‌آبادى، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىe، 1428ق.
  10. آشتیانی، میرزا محمد حسن، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  11. آقایی، سید علی، «مواجهه محدثان مسلمان با پدیده رشد وارونه سندها»، صحیفه مبین، سال 16، شمارۀ 48، 1389ش.
  12. آقایی، سید علی، «پدیدۀ حلقۀ مشترک در سندهای روایات: تبیین و تحلیل»، مطالعات تاریخ اسلام، شمارۀ 7، 1389ش.
  13. آمدی، علی بن‌محمد، الإحکام فی اصول الأحکام، تعلیق: عبد الرزاق عفیفی، الریاض: المکتب الإسلامی، چاپ دوم، 1402ق.
  14. بجنوردی، سید حسن، منتهى الأصول، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1380ش.
  15. بیارجمندى خراسانى، یوسف، مدارک العروة، نجف اشرف: مطبعة النعمان، بی‌تا.
  16. تبریزی، میرزا موسى، أوثق الوسائل فی شرح الرسائل، بی‌جا، محمد علی التبریزی الغروی، 1397ق.
  17. جوینی، عبد الملک بن عبد الله، البرهان فی أصول الفقه، تحقیق: د. عبد العظیم محمود الدیب، مصر: الوفاء، المنصورة، الطبعة الرابعة، 1418ق.
  18. حسن بیگی، علی، زیدی جودکی، مجید، «رهیافتی به ضوابط معیار قرار گرفتن تاریخ برای ارزیابی روایات»، علوم حدیث، شمارۀ اول، سال 24، 1398ش.
  19. حسینی میلانی، علی، نگاهى به حدیث غدیر، قم: الحقائق، 1387ش.
  20. حسینی میلانی، مظلومیت برترین بانو، مرکز حقایق اسلامی، قم: ۱۳۸۶ش.
  21. خویى، ابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، تقریرات فیاض محمد اسحاق، ‏ ‏ قم‏: انصاریان‏، چهارم‏، 1417ق.‏
  22. خویى، ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.
  23. رحیمیان، سعید، «اندیشه و حیات علامه شعرانی»، کیهان فرهنگی، شمارۀ 45، 1371ش.
  24. زرکشی، بدرالدین، البحر المحیط فی أصول الفقه، ضبط نصوصه وخرج أحادیث وعلق علیه: الدکتور محمد محمد تامر، بیروت: منشورات محمد علی بیضون -‌‌ دارالکتب العلمیة، 1421 - 2000م.
  25. سبحانى‌، جعفر، الزکاة فی الشریعة الإسلامیة الغراء‌، قم: مؤسسه امام صادقg‌، 1424ق‌.
  26. سبحانى‌، جعفر، دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط‌، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، 1423ق‌.
  27. سلیمانی، مرضیه، «معمای مورخان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 143، 1398.
  28. شب‌زنده‌دار، مهدی، درس خارج، قابل دسترسی در http://meftaah.com.
  29. شبیرى زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419ق.
  30. شهرستانى، سید على، وضوء النبی|، مشهد: مؤسسة جواد الأئمةg للطباعة و النشر، دوم، 1416ق.
  31. شیخ انصارى، مرتضى بن محمدامین، فرائد الأصول، ‏ قم: مجمع الفکر الاسلامی، ‏ نهم، 1428 ق‏.
  32. امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت: دارالکتاب العربی، الرابعة، 1977م.
  33. صدر، سید رضا‌، الاجتهاد و التقلید‌، محقق/مصحح: سید باقر خسروشاهى‌، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  34. طباطبایى قمّى، سید حسن، کتاب الحج، قم: مطبعة باقرى، 1415ه‍‌ ق.
  35. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، مراجعة و تصحیح و ضبط: نخبة من العلماء الأجلاء، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
  36. علم الهدى، على بن الحسین، الذخیرة فی علم الکلام، محقق: احمد حسینى اشکورى، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1411ق.
  37. قاضى عبد الجبار، ابوالحسین، تثبیت دلائل النبوة، القاهرة: دارالمصطفى، بی‌تا.
  38. قدیری، محمد حسن، البحث فی رسالات العشر، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  39. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق/مصحح: ‌‌على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق‏.
  40. گلدتسیهر ایگناتس و...، تاریخ‌گذاری حدیث روش‌ها و نمونه‌ها، به‌کوشش و ویرایش سید علی آقایی، تهران: حکمت، 1394ش.
  41. لجنة الفقه المعاصر، الفائق فی الاصول، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم: چاپ پنجم، 1398ش.
  42. محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، مؤسسه سید‌ ‎الشهداءg، قم: 1407ق.
  43. محقق حلی، جعفر بن حسن، الرسائل التسع‌، محقق/مصحح: رضا استادى، قم: ‌کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، 1413ق.
  44. مغنیه، محمد جواد‏، علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید، بیروت: دارالعلم للملایین‏، 1975م‏.
  45. منتظرى‌، حسین‌على، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة‌، نشر تفکر، قم: چاپ دوم، 1409ق‌.
  46. منتظرى‌، حسین‌على، قم: کتاب الخمس و الأنفال، بی‌تا.
  47. موتسکی، هارالد، مترجم: مرتضی کریمی‌نیا، «حدیث‌پژوهی در غرب: مقدمه‌ای در باب خاستگاه و تطور حدیث»، علوم حدیث، شمارۀ 37 و 38، 1384.
  48. موسوى‌ خلخالى، سید محمدمهدى، کتاب الخمس و الأنفال‌، قم: دارالبشیر، 1427ق‌.
  49. مهریزی، مهدی، «تاریخ صدور حدیث»، علوم حدیث، تابستان1374، شمارۀ 4، 1374ش.
  50. نائینی، محمدحسین، أجود التقریرات، مقرر: السید الخوئی، قم: مؤسسۀ مطبوعات دینی، چاپ دوم، 1369ش.
  51. نباتی، فرشته، «مقایسه‌ای میان استنتاج بهترین تبیین و حدس»، حکمت سینوی، شمارۀ 35، ‎1385ش.
  52. نصیری، منصور، «رابطه فرضیه ربایی با استقراء و حدس»، نقد و نظر، سال شانزدهم، شمارۀ 1، 1390ش.
  53. نفیسی، شادی، مستشرقان و حدیث، قم: دانشکده مجازی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، بی‌تا.
  54. نوذری، حسین علی، فرهانی منفرد، مهدی، «سرشت نقد تاریخی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 140، 1388ش.
  55. نیل‌ساز، نصرت، «تاریخ‌گذاری احادیث بر اساس روش ترکیبی تحلیل اسناد و متن در مطالعات اسلامی خاورشناسان»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و چهارم، شمارۀ 1، 1390ش.
  56. Howell, Martha and Walter Prevenier, From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods, Cornell University Press V, 2001.
  57. Chitnis K.N, Research Methodology in History, 2006.
  58. Duncan, M. G., The Curious Silence of the Dog and Paul of Tarsus; Revisiting The Argument from Silence, Informal Logic, Vol. 32, No. 1, 2012.
  59. Juynboll, G.H.A., Muslim Tradition, Studies in Chronology, Provenance and Authorship of Early Ḥadīth, Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
  60. Juynboll, G.H.A., Some Isnād-Analytical Methods Illustrated on the Basis of Several Woman-Demeaning Sayings from Ḥadīth Literature, Al-Qanṭara: Revista de Estudios Árabes, Vol. 10, 1989.
  61. Lange, John, The Argument from Silence, History and Theory, Vol. 5, No. 3, 1966.
  62. Motzki, Harald, Dating Muslim Tradition: A Survey, Arabica, Vol. 52: 2, 2005.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 9، شماره 17 - شماره پیاپی 17
سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 9-30

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 20 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 17 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار