خلوت‌گزینیِ انتخابی در آموز‌ه‌‌های قرآن، حدیث و روا‌ن‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن تهران، ایران

2 دانشیار و عضو هیأت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن تهران، ایران

3 کارشناس ارشد و دانش‌آموختۀ رشتۀ علوم قرآنی از دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

خلوت‌‌گزینی به‌معنای انقطاع از خلق و اشتغال به خود می‌‌باشد که در نهاد انسان با مقایسه و ارزیابی تعاملش با دیگران صورت می‌پذیرد؛ ازاین‌‌رو زمانی‌‌که فرد روابط خانوادگی و اجتماعی خاصی نداشته باشد، خلوت را برگزیده است. روان‌‌شناسان موضوع خلوت‌گزینی را در دو نوع مثبت و منفی جای داده‌‌اند. شکل مثبت خلوت‌گزینی که به‌صورت انتخابی صورت می‌‌پذیرد، در آموزه‌‌های قرآن، حدیث و روان‌‌شناسی از فواید بسیاری برخوردار است. جستار پیشِ ‌‌رو با روش توصیفی- تطبیقی، نظرات برخی روان‌شناسان را بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث، مورد ارزیابی قرار داده است. مطابق یافته‌‌های این پژوهه، برای خلوت‌‌گزینیِ انتخابی شش فایده توصیف شده است که عبارت‌اند ‌از: خودآگاهی عمیق‌تر، ارتباطی ژرف‌تر با خداوند، تأمّل در طبیعت، یادگیری و سرعت بیشتر برای انجام امور، افزایش خلّاقیت و احساس آزادی کامل‌‌تر. با بررسی صورت‌گرفته می‌توان هم‌‌راستا و هم‌جهتی برخی نظرات روان‌‌شناسی و آموزه‌‌های قرآن و حدیث را تأیید نمود و بر عدم تهافت، بلکه هم‌سویی و مکمّل یکدیگر‌بودن آنها تأکید ورزید. گفتنی است در آیات و روایات معصومانb آثار اخروی خلوت‌گزینی تبیین شده و زمان، اعمال، برنامه و محتواهای خاصی برای آن، ذکر گردیده که در روان‌شناسی معاصر، کمتر به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Selective Seclusion in the Teachings of the Quran, Hadith and Psychology

نویسندگان [English]

  • ALI mohammadi ashnani 1
  • zohre AkhavanMoghaddam 2
  • Leila Khani oushani 3
1 Assistant professor and faculty Member of the Faculty of Quranic Sciences and Techniques, Tehran, Iran
2 Associate Professor and Faculty Member of Quranic Sciences and Techniques, Tehran, Iran;
3 MS and Graduate of Quranic Sciences from the University of Quranic Sciences and Education
چکیده [English]

Seclusion means disconnection from creatures and preoccupation with oneself, which is done in the human institution by comparing and evaluating his interaction with others; Therefore, when a person does not have a special family and social relations, he/she chooses solitude. Psychologists have divided the topic of seclusion into two types, positive and negative. The positive form of selective seclusion has many benefits in the teachings of the Quran, Hadith and psychology. The present research has evaluated the opinions of some psychologists based on the teachings of the Quran and Hadith with a descriptive-comparative method. According to the findings of this research, six benefits have been described of selective seclusion, which are: deeper self-awareness, deeper connection with God, contemplation of nature, learning and faster to do things, increased creativity and feeling more complete freedom. With the conducted investigation, it is possible to confirm the alignment and the same direction of some psychological opinions and the teachings of the Quran and Hadith and emphasize their non-contradiction, but their alignment and complementarity. It should be mentioned that in the verses and narrations of the infallible one, the otherworldly effects of seclusion have been explained and the time, actions, program and specific contents for it have been mentioned, which have been less discussed in contemporary psychology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Selective seclusion
  • Loneliness
  • Psychology in Quran and Hadith

مراجع

  1. ابن‌بابویه، محمد بن على، الخصال، مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، 1362ش.
  2. ابن‌بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلا‌‌می‌وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ دوم، 1413 ق.
  3. ابن‌‌شعبه‌حرانی، حسن بن علی، تحف‌‌العقول، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، چاپ دوم، 1404ق.
  4. آتشین‌‌صدف، محمدرضا، مهارت مقابله با احساس تنهایی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری دین و معنویت آل‌‌یاسین، 1395ش.
  5. آزاد، پیمان، غلبه بر خشم و احساس تنهایی، تهران: البرز، چاپ سوم، 1393ش.
  6. استور، آنتونی، نابغه‌‌های تنها و فواید تنهایی، مترجم: محمّدصادق عظیم، تهران: استاندارد، 1392ش.
  7. پاینده، ابوالقاسم، نهج‌الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسولa)، تهران: دنیای دانش، چاپ چهارم، 1382ش.
  8. تمیمى‌آمدى، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، محقق: سید مهدی رجایی، قم: دارالکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
  9. حاجتی، محمد، «احساس تنهایی در گسترۀ زندگی»، نشریۀ رشد آموزش مشاور مدرسه، شمارۀ9، 1386ش.
  10. حسینى‌همدانى، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفی، 1404ق.
  11. خرم‏دل، مصطفى، تفسیر نور (خرم دل)، تهران: احسان، چاپ چهارم، 1384ش.
  12. دولت‌‌آبادی، فاطمه، «عزلت عرفانی در روایات»، نشریۀ مطالعۀ ادبیات، عرفان و فلسفه، دورۀ دوم، شمارۀ2/2، 1395ش.
  13. راغب‌‌اصفهانی، حسین‌ بن ‌محمد، مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی، چاپ دوم، 1374ش.
  14. رضایى‌‌اصفهانى، محمدعلى، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، 1387ش.
  15. رضایی‌بیرجندی، علی، تکاثرطلبی و کوثرگرایی، قم: نورگستر، 1384ش.
  16. روحانی، محمود، المعجم الإحصائی لألفاظ القرآن‌‌الکریم‌/فرهنگ آماری کلمات قرآن‌‌کریم، مشهد: آستان قدس رضوی، 1368ش.
  17. شریعتی، محمّد تقی، وحی و نبوّت در پرتو قرآن، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، 1384ش.
  18. شریف‌‌الرضی، محمد‌ بن ‌حسین، نهج‌‌البلاغه(للصبحی‌‌صالح)، قم: هجرت، 1414ق.
  19. شعیری، محمد بن محمد، جامع‌الأخبار(للشعیری)، نجف: مطبعۀ حیدریۀ، بی‌تا.
  20. صاحب، اسماعیل‌ بن ‌عباد، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم‌الکتب، 1414ق.
  21. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، شرح أصول الکافی (صدرا)، محقق: محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1383ش.
  22. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان-بیروت: مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات، چاپ دوم، 1390ق.
  23. عاملى، ابراهیم، تفسیر عاملى، تهران: کتاب‌‌فروشى صدوق، 1360ش.
  24. عضیمه، صالح، معناشناسی واژگان قرآن، مترجم: حسین سیدی، مشهد: آستان قدس رضوی (شرکت به نشر)، 1380ش.
  25. قرآن‌‌کریم (ترجمۀ ناصر مکارم‌‌شیرازی).
  26. قرائتى، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌‌هایى از قرآن، 1388ش.
  27. کلینى، محمد بن یعقوب، أصول الکافی، مترجم: محمدباقر کمره‌‌ای؛ قم: اسوه، چاپ سوم، 1375ش.
  28. کلینى، محمد‌ بن ‌یعقوب، کافی، قم: دارالحدیث، 1429ق.
  29. کلینکه، کریس ال، مهارت‌های زندگی، مترجم: شهرام محمّدخانی؛ تهران: رسانۀ تخصصی، چاپ سیزدهم، 1395ش.
  30. گروهی از نویسندگان، یادنامۀ کنگرۀ هزارۀ نهج‌‌البلاغه، تهران: بنیاد نهج‌‌البلاغه، 1360ش.
  31. گریپو، دنیل، تنهایی درمانی، مترجم: صدف شجیعی، تهران: دومان، 1394ش.
  32. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، بحارالأنوار(ط- بیروت)، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی، 1403ق.
  33. محمّدی‌‌مجد، داریوش، احساس تنهایی و توتالیتاریسم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، 1387ش.
  34. مکارم‌‌شیرازى، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش.
  35. منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم (علیه السلام)، مصباح الشریعة، بیروت: اعلمی، 1400ق.
  36. میتلند، سارا، چگونه از تنهایی لذّت ببریم، مترجم: سما قرایی، تهران: هنوز، 1395ش.
  37. ورام بن أبی‌افرس، مسعود بن عیسی، مجموعۀ ورّام، قم: مکتبۀ فقیه، 1410ق.
  38. ویلاند برستون، جوآن، لذّت و رنج تنهایی، مترجم: حسین کیانی، تهران: مؤسّسۀ انتشارات عطائی، 1378ش.

 

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 9، شماره 16
شهریور 1401
صفحه 271-292

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 11 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 27 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار