حق حیات حیوانات از منظر روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه ومبانی حقوق ، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

حقوق حیوانات به‌ویژه حق حیات و حفظ نسل آن­ها از مباحث مهم جوامع بشری است و با توجه به نقش حیوانات در بقای محیط زیستِ مناسب انسانی، اهمیت آن افزایش می­یابد. گاهی این حقوق توسط برخی به‌عنوان بیان نقص شرع اسلام با اهداف غیر علمی و بیشتر فرهنگی و سیاسی طرح می‌گردد و این در حالی ­است که پیشینۀ حمایت قانونی و عملی اسلام بسیار مقدم بر سایر مکاتب می‌باشد. در این جستار با بررسی آیات، روایات و متون فقهی مرتبط و با روش توصیفی - تحلیلی به تبیین و بررسی ادلۀ حق حیات حیوانات و حفظ و حمایت از آن‌ها پرداخته شده است. برآمد تحقیق نشان­دهنده حمایت همه‌جانبۀ قوانین شرعی از این حق بوده و در این پژوهش، حمایت­های مادی، مانند حق معاش، تغذیه، بهداشت، اقامتگاه و غیره و حمایت­های معنوی مورد تاکید قرار گرفته و از افتخارات اسلام بیان این حقوق توسط امام علی(ع) در منشورحکمرانی است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Right of Animals to Life from the Perspective of Narrations

نویسندگان [English]

  • Farida Asghari 1
  • ahmad moradkhani 2
  • hassan Abedian 3
1 Farideh Asghari PhD student Department of Islamic Jurisprudence and Law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of jurisprudence and Islamic law, Islamic Azad University , Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of jurisprudence and Islamic law, Islamic Azad University , Qom, Iran,
چکیده [English]

Animal rights, especially the right to life and the preservation of their generation, are important issues in human societies, and their importance increases due to the role of animals in the survival of a suitable human environment. Sometimes these rights are proposed by some as an expression of the flaws of Islamic law with unscientific and more cultural and political purposes, while the background of legal and practical support for Islam is far ahead of other schools. In this article, by examining the verses, narrations and related jurisprudential texts and by descriptive-analytical method, the arguments of the right to life of animals and their preservation and protection have been explained. The results of the research indicate the comprehensive support of this right by the sharia law and in this research, material support, such as the right to livelihood, nutrition, health, residence, etc. and spiritual support are emphasized and it is one of the honors of Islam to express these rights by Imam Ali (A.S) in the ruling charter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Animal Rights
  • Animal Right to Life
  • Physical and Mental Security of Animals
  • Environment
  • Preservation of Animal Generation

مراجع

  1. ترجمه قرآن، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. ابن‌اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة، بى‌تا.
  3. ابن‌جوزی، ابوالفرج، عبدالرحمن، زاد المسیر فی علم‌التفسیر، بیروت: المکتب الإسلامی، چاپ سوم، 1404ق.
  4. ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیة من حلها من الأماثل، تحقیق: عمر بن غرامة العمری، بیروت: دارالفکر، 1995م.
  5. ابن‌فارس، أحمد بن فارس‏، معجم مقاییس اللغة، محقق و مصحح: هارون، عبدالسلام محمد، قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول‏، 1404ق‏ .
  6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم: نشر أدب حوزه، 1405ق - 1363ش.
  7. بحر العلوم، السید محمد، بلغة الفقیه، تحقیق: محمد تقی آل بحر العلوم، تهران: منشورات مکتبة الصادق، چاپ‌الرابعة، 1362ش.
  8. برقی، أحمد بن محمد، المحاسن، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین حسینی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1370 ش - 1330ش.
  9. بغدادی، محمد بن أحمد، أمالی ابن‌سمعون (الجامع الکبیر)، بی‌نا، بی‌تا.
  10. جوادی آملی، عبدالله، حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء، 1385ش.
  11. حلی، أحمد بن محمد بن فهد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، تحقیق: مجتبى عراقی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1407ق.
  12. حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، تحقیق: شیخ إبراهیم بهادری، قم: مؤسسة الإمام الصادقA، چاپ اول، 1420ق.
  13. حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال والحرام، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول 1413ق.
  14. حلی، حسن بن یوسف، منتهى‌‌المطلب فی تحقیق‌المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1409ق.
  15. حلی، یحیى بن سعید، الجامع للشرایع، تحقیق: گروهی از فضلا، مؤسسة سیدالشهداءA، قم: المطبعة العلمیة، 1405ق.
  16. حلی، یحیى بن سعید، نزهة الناظر فی‌الجمع بین‌الأشباه والنظائر، تحقیق: سید احمد حسینی، نور الدین واعظی، نجف: آلآداب، 1386ق.
  17. حمیری، عبدالله بن‌جعفر (المتوفی 304ق)، قرب‌الاسناد، قم: مؤسسة آل‌البیتD، چاپخانه مهر - قم: چاپ الأولى، 1413ق.
  18. خراسانی، محمد کاظم، حاشیة‌المکاسب، تحقیق: سید مهدی شمس‌الدین، ایران: وزارت إرشاد إسلامی، چاپ اول، 1406ق.
  19. خوانساری، موسى بن محمد، منیة الطالب فی شرح‌المکاسب، تقریرات المحقق المیرزا محمد حسین النائینی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ الأولى، 1418ق.
  20. خوئی، السید أبوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم: مکتبة الداوری، چاپخانه: العلمیة – قم: الطبعة الأولى المحققة، بی‌تا.
  21. راغب الإصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ‌‌القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، ناشر: طلیعةالنور، چاپخانه: سلیمانزاده، چاپ‌الثانیة، 1427ق.
  22. راوندی، فضل الله، النوادر، تحقیق: سعید رضا علی عسکری، قم: مؤسسة دارالحدیث، چاپ اول، 1377ش.
  23. رفیعی طباطبایی، سید حسام‌‌الدین، بررسی مبانی حقوق حیوانات در پرتو فقه و رویکرد‌‌های فلسفی، پژوهش‌‌نامه فارس، دوره سوم، شماره ششم، ص 194-206، بهار و تابستان 1399ش.
  24. رمضان محمد ابوالسعود و زهران، مبادئ‌القانون (المدخل للقانون والالتزامات)، ألاسکندریة: دار المطبوعات‌الجامعیة، 1998م.
  25. رملی، ابوالعباس، حاشیةالرملی، بی‌‌نا، بی‌‌تا.
  26. زحیلی، وهبة بن مصطفى، التفسیرالوسیط، دمشق: دارالفکر، چاپ اول، 1427 ق - 2006م.
  27. زمخشری، محمود بن عمر، أساس البلاغة، قاهرة: دار و مطابع الشعب، 1960م.
  28. سعد، ابراهیم نبیل و محمد حسین منصور، مبادئ القانون‌المدخل الی‌القانون نظریة الالتزامات، بیروت: دارالنهضة العربیة، 1995م.
  29. سید رضی، محمد، نهج‌البلاغة، خطب الامام علیA، تحقیق: صبحی صالح، چاپ اول، 1387ش.
  30. شبر، السید عبدالله (المتوفی 1242ق)، تفسیر القرآن‌الکریم، تحقیق: الدکتور حامد حفنی داود، ناشر: السید مرتضى الرضوی، چاپ الثالثة، 1385 – 1966م.
  31. شربینی، محمد بن ‌أحمد، الإقناع فی حل‌ألفاظ‌ ابی‌شجاع، تحقیق: مکتب‌البحوث والدراسات، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
  32. شربینی، محمدبن‌أحمد، مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1377ش.
  33. شفیعی، محمد، تأثیر محیط زیست در انسان، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1376ش.
  34. شوکانی، محمد بن علی، نیل‌الأوطار من أحادیث سیدالأخیار، شرح منتقی‌الأخبار، بیروت: دارالجیل، 1973م.
  35. شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: سید
  36. شهید ثانی، زین الدین بن علی، الفوائد الملیة لشرح الرسالة النفلیة، تحقیق: مرکز الأبحاث الإسلامى، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1420 ق – 1378ش.
  37. شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413ق.
  38. صدر، سید محمد، ما وراء الفقه، المحبین للطباعة والنشر، قم: چاپ سوم، 1427 ق - 2007م.
  39. صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، تحقیق و تقدیم: سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف اشرف: منشورات‌المکتبةالحیدریة و مطبعتها، 1385ق – 1966م.
  40. صنعانی، عبد الرزاق بن همام (المتوفی211هـ)، المصنف، تحقیق: حبیب الرحمن الأعظمی، بیروت: دارالنشر: المکتب الإسلامی، الطبعة الثانیة، 1403ق.
  41. طالبی، محمدحسین، درآمدی بر فلسفۀ ‌حق، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1393ش.
  42. طباطبائی، محمد بن علی، المناهل، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  43. طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فى تفسیرالقرآن‏، ، قم‏: جامعۀ ‌مدرسین، چاپ پنجم، 1417ق.
  44. طباطبائی، قم: مکتبة فیروزآبادی، چاپ سوم، 1402 ق - 1982م.
  45. طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم‌الأوسط، تحقیق: طارق بن‌عوض‌‎الله بن‌ محمد و ‏عبدالمحسن بن إبراهیم حسینی، قاهرة: دارالحرمین، 1415ق.
  46. طبرسی، الفضل بن الحسن، مجمع‌البیان فی تفسیرالقران، تحقیق: لجنة من‌العلماء والمحققین الأخصائیین، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الأولى، 1415قـ ـ 1995م.
  47. طبرسی، الفضل بن الحسن، تفسیر جوامع‌الجامع، تحقیق و نشر: مؤسسة‌النشرالاسلامی التابعة لجماعة‌المدرسین، چاپ اول، 1418ق.
  48. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: سید أحمد حسینی، تهران: مرتضوی، 1362ش.
  49. طوسی، محمد بن الحسن، الاستبصارالإستبصار فیما اختلف من‌الأخبار، تحقیق و تعلیق: السید حسن‌الموسوی‌الخرسان، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ‌الرابعة، 1363ش.
  50. طوسی، محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق: سید محمد تقی کشفی، انتشارات مرتضوی، 1387ش.
  51. عاملی، السید محمد، نهآیۀ المرام، تحقیق: آغا مجتبى العراقی، علی پناه الاشتهاردی، حسین الیزدی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌الأولى، 1413ق.
  52. عاملی، جعفر مرتضى (معاصر)، الصحیح من سیرۀ الإمام علیA، ناشر: ولاء المنتظر (عج)، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ الأولى، 1430 – 1388ق.
  53. عاملی، حر، محمد بن الحسن، تفصیل وسائلالشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل‌البیتA لإحیاءالتراث، چاپ دوم، 1414ق.
  54. فاضل الآبی، الحسن بن ابی‌طالب، کشف الرموز فی شرح‌المختصر النافع، تحقیق: علی پناه الإشتهاردی، حسین الیزدی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، المشرفة، 1408ق.
  55. فخر رازی، ، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بی‌نا، بی‌تا.
  56. فراهیدی، الخلیل بن أحمد، کتاب‌العین، تحقیق: الدکتور مهدی المخزومی - الدکتور ابراهیم السامرائی، قم: مؤسسة دار الهجرة، چاپ الثانیة، 1410.
  57. فیومی، أحمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح‌الکبیر للرافعی، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بی‌تا.
  58. قرائتی، محسن، پرتوی از نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1388ش.
  59. قرطبی، محمد بن أحمد، الجامع لأحکام القرآن، تحقیق و تصحیح: أحمد عبدالعلیم‌البردونی، بیروت-لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 1405 ه‍ - 1985م.
  60. فتح‌الله، احمد، (معاصر)، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، چاپخانه: مطابع المدوخل – الدمام، چاپ اول، 1415 - 1995م.
  61. کاتوزیان، ناصر، فلسفۀ ‌حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم، 1380ش.
  62. کاشف الغطاء، محمدحسین، الفردوس الأعلى، تحقیق: سید محمدعلی قاضی، بی‌تا.
  63. کلانتر، محمد، منشورات جامعۀ النجف الدینیة، قم: أمیر، چاپ اول، 1410ق.
  64. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی أکبر غفاری، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ: پنجم، 1363ش.
  65. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول، تحقیق: سید مرتضى عسکری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، تهران: چاپخانه مروی، چاپ‌الثانیة، 1404 - 1363ش.
  66. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعۀ لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، بیروت: مؤسسه الوفاء، الثانیة المصححة، 1403هـ - 1983م.
  67. مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره ‌الفقیه، محقق/مصحح: موسوى کرمانى، حسین و اشتهاردى على پناه‏، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور‏، 1406ق. ‏
  68. مصباح یزدی، محمد تقی (معاصر)، حقوق و سیاست در قرآن، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ چهارم، 1391ش.
  69. مصطفوى، سید حسن‏، التحقیق فی کلمات‌القرآن‌الکریم‏، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏، تهران: سال1360ش. ‏
  70. مغربی، القاضی النعمان (المتوفی 363هـ)، دعائم الإسلام، تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی، ناشر: دار المعارف – القاهرة، 1383 - 1963 م
  71. مغنیة، محمد جواد (المتوفی1400ق)، التفسیر الکاشف، ناشر: دار العلم للملایین - بیروت – لبنان، سال چاپ: آذار (مارس) 1981
  72. موحد، محمد علی، در هوای حق و عدالت، از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، نشر کارنامه، تهران: 1381.
  73. نبویان، محمود، صاحبان حق، قم: فصلنامه معرفت فلسفی، سال هفتم، شماره سوم، بهار 89، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
  74. نووی، یحیى بن شرف، المجموع، دارالفکر، بی‌نا، بی‌تا
  75. هاشمی شاهرودی (وجمعی از پژوهشگران)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیتD، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، قم: 1423ق
  76. یزدی، طباطبائی، سید محمدکاظم، حاشیة المکاسب، قم: مؤسسۀ ‌إسماعیلیان، 1378 ش.
  77. صدوق، محمد بن علی (المتوفى381ق)، الخصال، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، قم: منشورات جماعة المدرسین، 1403 – 1362.
  78. ألبانی، محمد ناصر (المتوفى: 1420 هـ)، صحیح سنن ابی‌داود، الناشر: مؤسسة غراس، الکویت، الطبعة: الأولى، 1423 هـ - 2002م.
  79. بروجردی، حسین طباطبایی، جامع أحادیث الشیعة، قم: المطبعة العلمیة، 1399ش.
  80. مسعودى، على بن حسین‏، اثبات الوصیة، قم: انصاریان‏، 1384ش.
  81. أحسائی، ابن‌أبی جمهور، عوالی اللئالی، تحقیق: مجتبى العراقی، قم: سید الشهدا، چاپ الأولی، 1404 - 1984 م.
  82. بیهقی، أحمد بن‌الحسین، سنن ‌البیهقی‌ الکبرى، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، مکة المکرمة: مکتبة دار الباز، 1414 – 1994م.
  83. صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر الغفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، بی‌تا.
  84. حمیدی، عبد الله بن الزبیر، مسند الحمیدی، تحیقق: حسن سلیم أسد الدَّارَانی، دمشق: دار السقا، الطبعة: الأولى، 1996م.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 8، شماره 15
بهمن 1400
صفحه 274-295

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 29 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار