هندسۀ علوم حدیث با تأکید بر تأسیس «فلسفۀ حدیث» به مثابۀ دانش نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم حدیث تطبیقی جامعه المصطفی العالمیه استادیاد گروه تفسیر و علوم قرآن نمایندگی گلستان

2 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران؛ایران

4 استاد تمام جامعة المصطفی العالیمة، قم

چکیده

دانش‌های حدیثی در گذر زمان به حسب نیاز شکل گرفته‌اند، آینده‌پژوهی علوم حدیث، حکایت از ضرورت تولید و پایه‌گذاری دو دانش دیگری به نام «فلسفۀ حدیث» و «فلسفۀ علوم حدیث» دارد. این دو دانش، محصول دو نوع نگاه نسبت به حدیث و علوم حدیث است. فلسفۀ حدیث از فلسفۀ‌های مضاف به امور و از دانش‌های درجه یک و فلسفۀ علوم حدیث از فلسفۀ‌های مضاف به علوم و از دانش‌های درجه دو تلقی می شود. هر کدام دارای نظام معرفتی خاصی است. تأسیس فلسفۀ‌های مضاف در دوران معاصر نه فقط نسبت به حدیث و یا علوم حدیث بلکه برای بخشی از علوم اسلامی، ضرورت دارد. پایه‌گذاری فلسفۀ حدیث لزوما به معنای جدیدبودن همۀ مفردات و مسائل آن نیست برخی از مباحث آن، در گذشته نیز کم‌وبیش مطرح بوده است. تعمق و نگاه جدی‌تر نسبت به مسائل بنیادین حدیث در چینش و ساختار خاصی، همراه با تحلیل، نقد و بررسی و افزودن مباحث نوین معاصر بر آن، با رویکرد تاریخی – منطقی، تأسیس فلسفۀ حدیث را به مثابۀ دانش نوین، لازم ساخته است. هدف نگارنده نیز در این مقاله، ساختارشناسی و تقسیمات هندسۀ علوم حدیث و تکمیل آن با افزودن دو دانش جدید با تاکید بر چیستی و بیان ضرروت و أهم مسائل است. تبیین تفصیلی هر یک از مسائل فلسفۀ حدیث، نیازمند پژوهش مستقل بعدی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Geometry of Hadith Sciences Emphasizing the Establishment of “Philosophy of Hadith” as a New Science

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ali Seyedov 1
  • Abdolhossein Khosropanah 2
  • Mehdi Mehrizi 3
  • Muhammad Ali Rezaei Esfahani 4
1 PhD in Comparative Hadith Sciences, Al-Mustafa International University, Assistant Professor, Department of Quranic Interpretation and Sciences, Gulistan Branch
2 Faculty Member of Qom Institute of Islamic Culture and Thought, Iran
3 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
4 Full Professor at Al-Mustafa International University, Qom
چکیده [English]

Hadith sciences have been formed as needed over time. The future studies of hadith sciences indicate the necessity of producing and establishing two other sciences called “Philosophy of Hadith” and “Philosophy of Hadith Sciences”. These two sciences are the product of two types of views on hadith and the sciences of hadith. Philosophy of Hadith is considered as one of the relative philosophies to sciences and of the primary degree sciences and the philosophy of the sciences of Hadith is considered as one of the relative philosophies to the sciences and one of the secondary sciences. Each has a specific epistemological system. The establishment of relative philosophies in the contemporary era is necessary not only for hadith or hadith sciences but also for a part of Islamic sciences. Establishing the philosophy of hadith does not necessarily mean that all its contents and issues are new. Some of its topics have been more or less discussed in the past. A more serious reflection on the fundamental issues of hadith in a particular order and structure, along with analysis, critique and addition of new contemporary issues to it, with a historical-logical approach, has necessitated the establishment of the philosophy of hadith as a new science. The purpose of the author in this article is the structure and divisions of the geometry of hadith sciences and to complete it by adding two new sciences with emphasis on definition and expressing its necessity and important issues. A detailed explanation of each of the issues of the philosophy of hadith requires further independent researches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith Sciences
  • Future Studies
  • Relative Philosophies
  • Philosophy of Hadith
  • Philosophy of Hadith Sciences

مراجع

  1.  

    1. ابن‌اکفانی، شمس الدین، إرشادالقاصد إلی‌أسنی‌المطالب، تحقیق: عبدالمنعم محمد عمر، قاهره: دارالفکر العربی، 2002م.
    2. ۲. ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، تحقیق: خلیل شحادة و سهیل زکار، 2009م.
    3. افشار، محمد، بازشناسی هندسه علوم حدیث، نشریه حدیث حوزه، ش، ۱۳۸۹ش.
    4. اکبریان، علی، درآمدی بر قلمرو دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۷ش.
    5. الهی‌نژاد، حسین، درآمدی بر فلسفه مهدویت‌پژوهی، مجله انتظار موعود، ش 35، ۱۳۹۰ش.
    6. بهشتی، احمد، فلسفه دین، حوزه‌ها و قلمروها، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش7، مهرماه ۱۳۷۸ش.
    7. جعفری، محمد تقی، تحقیقی در فلسفه علم، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار جعفری، ۱۳۷۹ش.
    8. معلمی‌، حسن، درآمدی بر فلسفه‌ اصول‌، قم: مؤسسه‌ بوستا‌ن‌ کتا‌ب‌، ۱۹۴۶م.
    9. معلمی‌، حسن، فلسفة اخلاق، فصلنامه قبسات، ج۳۹-۴۰، ۱۳۸۵ش.
    10. حسن زاده، حسین، بررسی ساختار فقه، فصلنامه قبسات، ش 32، 1385ش.
    11. ۱2. خدابخشیان، حمید، «فلسفه تفسیر»، فصلنامه قبسات، ش 40، ۱۳۸۵ش.
    12. خراسانی، محمد الهی، فلسفۀ علوم حدیث (پایان نامه)، قم: کتابخانه دانشگاه قم: ۱۳۸۶ش.
    13. خسرو پناه، عبد الحسین، فلسفهء فلسفه اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۵ش.
    14. خسرو پناه، عبد الحسین، فلسفه‌های مضاف، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385ش.
    15. خسروپناه و همکاران، «نقد و بررسی کتاب فلسفهء فلسفه اسلامی»، کتاب ماه فلسفه، ش۴۸، ۱۳۹۰ش.
    16. خسروپناه، عبدالحسین، فلسفه فلسفه اسلامی، فصلنامه قبسات، ش 39و40، ۱۳۸۵ش.
    17. خسروپناه، عبدالحسین، گفتمان فلسفه فقه، فصلنامه قبسات، ش 32، ۱۳۸۳ش.
    18. خسروپناه، عبدالحسین، «نظریه دیدبانی»، اندیشه‌ نوین دینی، فلسفه و منطق، ش10، ۱۳۸۶ش.
    19. خسروپناه، عبدالحسین، چیستی فلسفه فقه با تأکید بر تعریف فقه، مجله کتاب نقد، ش 54، 1389ش.
    20. الدرویش، الماجد، الفواید‌المستمده فی تحقیقات ابوغده فی علوم مصطلح‌الحدیث، دمشق: دارالبشایرالاسلامیه، 2009م.
    21. دلبری، سیدعلی، آسیب‌شناسی فهم حدیث، مشهد: انتشارات خراسان رضوی، 1390ش.
    22. دلبری، سیدعلی، آشنایی با اصول علم رجال، مشهد: انتشارات خراسان رضوی، 1390ش.
    23. ربانی، محمد حسن، اصول‌ و قواعد فقه‌‌الحدیث‌، قم: بوستان‌ کتاب‌ قم: بوستان‌ کتاب، 1387ش.
    24. ربانی، محمد حسن، دانش‌ درایه‌‌الحدیث‌: همراه‌ با نمونه‌های‌ حدیثی‌ و فقهی‌، مشهد: دانشگاه‌ رضوی‌، ۱۳۸۰ش.
    25. ربانی، محمد حسن، آسیب‌شناسی حدیث، مشهد: انتشارات خراسان رضوی، 1388ش.
    26. ربانی، محمد حسن، سبک‌شناسی دانش رجال، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، 1385ش.
    27. رشاد، علی اکبر، درآمد تاسیسی بر فلسفه اصول فقه، نشریه ذهن، ش 43، 1389ش.
    28. رشاد، علی اکبر، فصلنامه راهبرد فرهنگ، تهران: دبیرخانه شورای عالی فرهنگی، ش 2، ۱۳۸۹ش.
    29. رشاد، علی اکبر، «فلسفه مضاف»، فصلنامه قبسات، فلسفه و منطق، ش 39 و 40، ۱۳۸۵ش.
    30. رشاد، علی اکبر، «تعریف فلسفۀ مضاف»، فصلنامه ذهن، فلسفه و منطق، ش 6۳، ۱۳۹۴ش.
    31. رضایی اصفهانی، محمد علی، تهرانی، محمد امینی، «فلسفه تفسیر قرآن کریم»، دو فصلنامه قرآن و علم، ش 17، ۱۳۹۴ش.
    32. محمد رضایی، محمد، چیستی فلسفه دین و مسائل آن، فصلنامه قبسات، 1385.
    33. رونالد هپ برن. آشنایی با دانش فلسفه دین، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، ش4، 1385ش.
    34. زردینی، احمد زارع، «درآمدی بر فلسفه حدیث»، دو فصلنامه صحیفه مبین، ش‌‌ 53، ۱۳۹۲ش. ۳6. سبحانی نیا، هندسه دانش‌های حدیثی در اندیشه شیخ بهایی، نشریه علوم حدیث، ش 58، ۱۳۸۹ش.
    35. سروش، عبدالکریم، علم چیست فلسفه چیست، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1379ش.
    36. سلطان‌آبادی، قرائی و دیگران، «درآمدی بر فلسفه علوم قرآنی»، دو فصلنامه علوم قرآن و حدیث، ش 88، ۱۳۹۱ش.
    37. سلیمانی، داود، فقه‌الحدیث و نقد‌الحدیث، تهران: مؤسسه فرهنگ ودانش، 1385ش.
    38. سیوطی، جلال‌الدین، تدریب‌الراوی فی شرح تقریب النووی، مدینه: مدینه مکتبة العلمیة بالمدینة، 1392ق
    39. صبحی، صالح، علوم‌الحدیث و مصطلحه، قم: انتشارات مکتبة الحیدریة، 1417ق.
    40. ‏‫ ضیا‌ئی‌ فر، سعید، فلسفه‌ علم‌ فقه‌، پژوهشگا‌ه‌ حوزه‌ و دانشگا‌ه‌، قم‌: انتشارات سمت، 1392ش.
    41. طاهری خرم آبادی، سید علی، فلسفه‌های مضاف، مجله آیین حکمت، شماره 5، 1389ش.
    42. طباطبایی، سید محمد کاظم، منطق فهم حدیث، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390ش.
    43. ‏‫طحان‌، محمود، تیسیر مصطلح‌ الحدیث‌، زاهدان‌: فاروق‌ اعظم‌، ۱۴۲۴ق.
    44. ‏‫ بلوچ، فیض‌ محمد، درآمدی بر علوم‌حدیث، تربت جام: خواجه عبدالله انصاری، ۱۳۸۹.
    45. علی‌دوست، ابوالقاسم، فلسفه فقه (چیستی‌شناسی فلسفۀ مضاف و اقسام آن) Ir.
    46. غفاری، ابوالحسن، جستارهایی در فلسفه‌های مضاف، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1398.
    47. لاریجا‌نی‌ آملی، محمد صا‌دق‌، فلسفه‌ علم‌ اصول‌، تهران‌: مدرسه‌ علمیه‌ ولی‌عصر (عج‌)، انتشا‌رات‌، ۱۳۹۳.
    48. لاریجا‌نی‌ آملی، محمد صا‌دق‌، ضرورت تدوین فلسفه علم اصول، پژوهش و حوزه، ش 27 و 28، 1385.
    49. فنایی اشکوری، محمد، ملاحظاتی در باره کتاب «فلسفۀ فلسفه اسلامی، مجله معرفت فلسفی، ش 31. 1390.
    50. فنایی اشکوری، محمد، نقد و بررسی کتاب فلسفه فلسفه اسلامی، کتاب ماه فلسفه، ش48، 1390ش.
    51. محمدی، علی، ملاحظاتی در خصوص تئوری خسروپناه دربارۀ فلسفه‌های مضاف، ماهنامه سوره اندیشه، ش 50، 1390ش.
    52. محیطی اردکان، حسن، نقد و بررسی نظریۀ دیدبانی پیرامون ماهیت فلسفۀ مضاف، مجله معرفت، ش 207، 1393ش.
    53. مسجدی، حیدر، ساختار علوم حدیث با نگاهی جدید، مجله حدیث حوزه، ش3، 1390ش.
    54. مسعودی، آسیب‌شناسی فهم حدیث، قم: انتشارات سمت، 1392ش.
    55. ملکیان، مصطفی و دیگران، گفتگوهای فلسفه فقه، قم: نشر مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، 1377ش.
    56. مهریزی، مهدی، "دانش‌های حدیثی؛ گذشته، حال، آینده"، مجله علوم حدیث، ش16، 1379ش.
    57. مهریزی، مهدی، آشنایی با متون حدیث و نهج‌البلاغه، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
    58. مهریزی، مهدی، حدیث پژوهی، قم: انتشارات دار الحدیث، 1386ش.
    59. مؤدب‌، سیدرضا، علم‌ الحدیث‌: پژوهشی‌ در مصطلح‌ الحدیث‌، یا، علم‌ الدرایه‌، قم‌: احسن‌ الحدیث‌، ۱۳۷۸ش.
    60. مؤدب‌، سیدرضا، تاریخ حدیث، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش
    61. مؤدب‌، سیدرضا، علم‌الدرایه تطبیقی، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
    62. میرجلیلی، علی محمد، روش و مبانی فقه‌الحدیث، یزد: انتشارات دانشگاه یزد، 1390ش.
    63. ‏نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، قم: مرکز مدیریت حزوه علمیه قم: 1383ش.
    64. نصیری، علی، روش‌شناسی نقد احادیث، قم: انتشارات وحی و خرد، 1390ش.
    65. نصیری، علی، فلسفه علوم قرآنی، فصلنامه قبسات، جلد 39 الی 40. 1385ش.
    66. نفیسی، شادی، درایه‌الحدیث، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، 1388ش.
    67. یزدی، علی عسگری، چیستی فلسفه دین، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی و کلامی، ش 48، 1390ش.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 8، شماره 15
بهمن 1400
صفحه 245-273

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 20 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 01 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار