کارکردهای اجتماعی دین در بیانیۀ گام از منظر نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فرهنگیان

2 بلوار امام حسین شهرک امام رضا کوی امیر مجتمع امام علی علیه السلام بلوک آ طبقه سوم واحد جنوبی

چکیده

موضوع کارکرد دین در دهه‌‌های اخیر، به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی نظام کمونیستی و ابطال نظریۀ «افیون‌بودن دین» و تجربه موفق حضور دین در عرصه‌‌های مختلف و تأکید معمار بزرگ انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بر جامعیت اسلام و پیوند ناگسستنی دین و سیاست، به‌صورت جدی‌‌تری در گام دوم انقلاب اسلامی مطرح شده ‌است. پژوهش حاضر با هدف آشکارکردن کارایی دین در عصر حاضر و نتایج حضور دین در عرصه‌‌های اجتماعی، به روش درون‌دینی و با بهره‌‌گیری از منابع مکتوب کتابخانه‌ای، به تحلیل کارکردهای اجتماعی دین در گام دوم انقلاب اسلامی از منظر نهج‌البلاغه و بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی پرداخته است. این کارکردها به روشنی در آیات وحی، خطبه‌‌ها، نامه‌‌ها و حکمت‌‌های نهج‌البلاغه آمده ‌است. مقام معظم رهبری در تعیین سیاست‌‌های کلی نظام در گام دوم انقلاب اسلامی با تمسک به قرآن و سنّت به‌ویژه نهج‌البلاغه، به کارکردهای اجتماعی دین پرداخته‌‌اند و از نیروی جوان به‌طور خاص برای تحقق آن دعوت کرده‌‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تشکیل حکومت اسلامی، عدالت و مبارزه با فساد، افزایش اخلاق و معنویت، استقلال و آزادی، بصیرت‌افزایی در مقابله با دشمن و وحدت و جلوگیری از اختلاف و تفرقه، از مهم‌‌ترین کارکردهای دین در اجتماع است. بارزترین دستاورد بررسی کارکردهای اجتماعی دین، اثبات جامعیت و کارکرد حداکثری دین در اداره جامعه است که بررسی سیره امام علی(ع) و بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی، این حقیقت را به‌خوبی نمایان می‌‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social Functions of Religion in the Declaration of the Second Step from the Perspective of Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • zeinab tayyebi 1
  • Zeinab Ataollahi 2
1 Assistant Professor Farhangian University
2 بلوار امام حسین شهرک امام رضا کوی امیر مجتمع امام علی علیه السلام بلوک آ طبقه سوم واحد جنوبی
چکیده [English]

In recent decades, especially after the victory of the Islamic Revolution and the collapse of the communist system and the refutation of the theory of “religion is opium” and the successful experience of the presence of religion in various fields and the emphasis of the great architect of the Islamic Revolution, Imam Khomeini and Supreme Leader on the comprehensiveness of Islam and the inseparable link between religion and politics, the issue of the function of religion has been raised more seriously in the second step of the Islamic Revolution. This study aims to reveal the effectiveness of religion in the present era and the results of the presence of religion in social spheres, intra-religious method and using written library resources, and deals with analyzing the social functions of religion in the second step of the Islamic Revolution from the perspective of Nahj al-Balaghah and the declaration with the second step of the Islamic Revolution. These functions are clearly stated in the verses of revelation, sermons, letters and the pearls of wisdom of Nahj al-Balaghah. In determining the general policies of the system in the second step of the Islamic Revolution, the Supreme Leader, relying on the Quran and Sunnah, especially Nahj al-Balaghah, has addressed the social functions of religion and invited the youth in particular to achieve it. The results show that the formation of Islamic government, justice and fight against corruption, increasing morality and spirituality, independence and freedom, increasing insight in the face of the enemy and unity and preventing differences and divisions, are the most important functions of religion in society. The most obvious achievement of the study of the social functions of religion is the proof of the comprehensiveness and maximum function of religion in the administration of society, which the study of the conduct of Imam Ali (A.S) and the declaration of the second step of the Islamic Revolution, shows this fact well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Functions of Religion
  • Second Step of the Islamic Revolution
  • Nahj al-Balaghah
  • Declaration of the Second Step of the Revolution
  1. فهرست منابع

    1. قرآن کریم، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380ش.
    2. ابن‌فارس بن زکریا، أبو الحسین احمد، بی‌جا: دارالفکر، 1399ش.
    3. ابن‌‌أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبه آیه‌الله العظمی‌المرعشی‌النجفی (ره)، بی‌‌تا.
    4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم بن على، لسان العرب، بیرروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
    5. ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی، شرح نهج‌البلاغه (ابن‌میثم)، تهران: دفتر نشر الکتاب، 1404ق.
    6. بهداروند، محمد مهدی، تبیین و تحلیل مفهوم دین، رواق اندیشه، شماره30، خرداد1383: 101-77.
    7. حبیبی، رضا، داودی، محمد؛ نوذری، محمد، تحلیل دین حداکثری در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی، اندیشۀ نوین دینی، شماره42، پاییز1394: 7 ـ 18.
    8. حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1432‌‌ق.
    9. خامنه‌‌ای‌‌، ‌‌سیّد علی، دسترسی در تاریخ 15/08/1400، ir ، 1397‌‌ش.
    10. خسرو پناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، قم: مؤسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی، 1392ش.
    11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی‌جا: دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404ق.
    12. ربانی گلپایگانی، علی، امامت در بینش اسلامی، قم: بوستان کتاب، 1386ش.
    13. ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، قم: رائد، 1399ش.
    14. رضوی، سید حنان، وحدت و انسجام اسلامی از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه، اندیشه تقریب، شماره29، زمستان1390: 84-71.
    15. سبحانی‌‌نیا، محمد، کارکرد دین در زندگی بشر، قم: بوستان کتاب، چاپ چهارم، 1387ش.
    16. شریف رضی، نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور، چاپ سیزدهم، ‌‌1380ش.
    17. شریفی، عنآیت‌الله، کارکردهای دین در اخلاق، قبسات، شماره 56، تابستان 1389: 51-78.
    18. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاءالتراث العربی، بی‌‌تا.
    19. صدر، سید محمد باقر، الاسلام یقود الحیاه، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1403ق.
    20. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بی‌جا: منشورات اسماعیلیان، بی‌‌تا.
    21. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1415ق.
    22. عبادی، احمد، تأملی روش‌شناختی بر اخذ روی‌آورد کارکردگرایانه در دین‌پژوهی و دین‌آموزی، فلسفه دین، دوره دوازدهم، شماره 2، تابستان1394: 340-317.
    23. عباسی، علی، عبادی نیک، علی اکبر، ضوابط کارکردگرایی در نگاه به دین، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره43، بهار1392: 129-146.
    24. عبدالسلام، محمد هارون، معجم مقاییس اللغة، قم: دار الفکر‌‌، 1399ق.
    25. فصیحی، امان الله، نقد تبیین کارکردی دین، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1391ش.
    26. فصیحی، امان الله؛ پوریانی، محمد حسین، مقایسه روش تبیین کارکردی جامعه شناسان و عالمان دین در عرصه دین پژوهی، عیار پژوهش در علوم انسانی، شماره 2، پاییز و زمستان 1388: 101-132.
    27. قدر دان قراملکی، محمد حسن، کاربرد دین در انسان و جامعه، قبسات، شماره 28، 1382: 188-161.
    28. قنبری، علی، کارکردهای دین در ظهورات جهانی شدن، پژوهشنامه، شماره81، تابستان1390: 23-46.
    29. مجد الدین أبو طاهر محمد بن یعقوب الفیروزآبادى، القاموس‌المحیط، بیروت: مؤسسةالرسالة للطباعة والنشر والتوزیع، چاپ هشتم، 1426ق.
    30. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الأئمه الأطهار: ، بیروت: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
    31. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم: دارالحدیث، 1384ش.
    32. مریجی، شمس‌الله، بررسی تطبیقی دین و کارکردهای اجتماعی آن از دیدگاه دورکیم و علامه طباطبائی، معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره19، تابستان1393: 138-113.
    33. مشایخی پور، محمدعلی، بررسی اهمیت و جایگاه وحدت از دیدگاه امام علی(ع)، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره 45، پاییز 1395: 67-77.
    34. مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ دوم، 1388ش.
    35. مصدقیان، حسین علی، بسترهای اخلاق اجتماعی از دیدگاه نهج‌البلاغه، اخلاق، شماره12، 1387: 21-6.
    36. مطهری خواه، ذبیح الله، کارکرد فردی و اجتماعی دین از دیدگاه ابن‌سینا، فلسفه دین، دوره دوازدهم، شماره 4، 1394: 795-830.
    37. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام أمیرالمؤمنینA، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1375ش.
    38. منیری، حمید رضا، سپهری ید الله، انقلاب اسلامی و احیای کارکردهای دین در عرصه جهانی، پژوهش‌‌های انقلاب اسلامی، شماره 17، تابستان 1395: 157-181.
    39. هاشمی خویی، حبیب الله بن محمد، تهران: منهاج البراعه، مکتبه الاسلامیه، 1400ق.
    40. همّت بناری، علی؛ امینی، محمد، روش‌‌های عاطفی در تربیت اصلاحی از دیدگاه احادیث، پژوهش نامه علوم حدیث تطبیقی، شماره13، پاییز و زمستان 1399: 50-24.
    41. یوسفیان، حسن، کلام جدید، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1389ش.