اصالت نقل به لفظ در روایات شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 alishahi88@gmail.com . دانشیار گروه الهیات دانشگاه فرهنگیان، تهران ـ ایران (نویسنده مسئول):

2 استادیار دانشگاه یاسوج

3 f.arjmand313@gmail.com : .دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فقه وحقوق جزا دانشگاه مطهری ـ واحد خواهران مشهد ـ ایران

چکیده

چکیده
یکی از مهم‌‌ترین موضوعات علم اصول و موضوع دلالت الفاظ، حجیت ظواهر الفاظ است که در فرایند استنباط فقهی، بیشترین اهمیت را داراست. اصالت نقل به الفاظ در روایات ائمه معصومین (ع) از مبانی حدیثی این مسئله اصولی است. بر اساس نصوص فراوانی، نقل به معنا در روایات شیعه جایز بوده و تحقق آن در روایات منقوله از ائمه شیعه (ع) امری غیر قابل انکار است. آنچه می‌‌تواند مبنای حجیت ظواهر الفاظ روایات را متزلزل سازد، عدم تعیین حدود و ثغور مسئله نقل به معنا و تعمیم آن به شکلی که تبدیل به اصلی در نقل روایات گردد. بنابراین اثبات اصالت نقل به الفاظ در روایات، مبتنی بر منهج روایی راویان و کیفیت تعامل فقهای شیعه با روایات، امری ضروری است. در این پژوهش با مطالعه تطبیقی آثار فقهی و حدیثی  و با رویکرد تاریخی و کاربرد شناسی، به موضوع اصالت نقل به الفاظ پرداخته می‌‌شود و با استفاده از قرائنی مانند: تبیین فرایند نقل روایت، منهج روایی راویان شیعه، آثار عملی این اصل در فرایند استنباط فقهی مانند؛ اصل عدم نقیصه، اطلاق روایات، دلالت التزامی، مسئله اصالت نقل به الفاظ در روایات اثبات می‌‌گردد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Originality of Quotation by Word in Shiite Narrations

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Alishahi Qalejooqi 1
  • BiBi zeinab hosseini 2
  • Fahmiyeh Arjomand Panah 3
1 Associate Professor of Theology Department, Farhangian University of Tehran - Iran
2 Assistant Professor at Yasouj University
3 M.S. Student of Jurisprudence and Criminal Law, Motahhari University, Mashhad - Iran, Women Branch
چکیده [English]

Abstract
One of the most important issues in the science of principles of jurisprudence and the issue of the significance of words is the authority of the appearances of words, which is the most important in the process of jurisprudential inference. The originality of quotation by words in the narrations of the Infallible Imams (as) is one of the hadithic principles of this issue of the science of principles of jurisprudence. According to a lot of texts, quotation by meaning in Shiite narrations is permissible and its realization in the narrations narrated by Shiite Imams (AS) is undeniable. What can tremble the basis of the authority of the appearances of the words of the narrations is the lack of determining the boundaries and limitations of the issue of quotation by meaning and its generalization in a way that becomes the main point in the narrating. Therefore, it is necessary to prove the authenticity of quotation by words in narrations, based on the narrative method of narrators and the quality of interaction of Shiite jurists with narrations. In this research, with a comparative study of jurisprudential and hadithic works and with a historical and pragmatic approach, the issue of the originality of quotation by words is addressed and using evidences such as: explaining the process of narration, narrative method of Shiite narrators, practical effects of this principle in the process of Jurisprudential inference like the principle of non-imperfection, the generality of narrations, the indication per nexum, the issue of the authenticity of quotation by words in narrations is proved.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Originality of Quotation by Word
  • Quotation by Meaning
  • Narrative Method
  • Appearances of Words
  • Significance of Words

مراجع

  1. فهرست منابع

    1. ابوسمحة، عبدالسلام، معرفة اصحاب الرواة، سوریة: دارالنوادر، 2012م.
    2. اراکی، محمدعلی، اصول الفقه، قم: مؤسسه در راه حق، 1375ش.
    3. ازدی، معمر بن راشد، الجامع، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی، 1403ق.
    4. انصاری، مرتضی بن محمدامین، مطارح الانظار، قم: موسسة آل‌البیت ^، 1404ق.
    5. انصاری، مرتضی بن محمدامین، الاجتهاد و التقلید مطارح الأنظار، قم: مؤسسه آل البیت ^‌، 1308ق.
    6. انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1416ق.
    7. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکرالاسلامی، 1423ق.
    8. آقایی، علی، «تاریخ گذاری احادیث بر مبنای روش تحلیل ترکیبی اسناد»، صحیفه مبین، شماره 50، 1390ش.
    9. بروجردی، آغاحسین، جامع احادیث شیعه، قم: مطبعة العلمیة، 1399ش.
    10. بیرم، عبدالحمید، الروایة بالمعنا فی الحدیث النبوی و اثرها فی الفقه الاسلامی، دمشق: دارالعلوم، 2004م.

    11. پاکتچی، احمد، فقه الحدیث، تهران: دانشگاه امام صادق ×، 1392ش.

    1. جدیع، عبدالله بن یوسف، تحریر علوم الحدیث، بیروت: مؤسسة الریان للطباعة والنشر والتوزیع، 1424ق.
    2. حاتمی نژاد، حسین، پراگماتیسم، مجله اطلاعات جغرافی، شماره 79، 1390ش.
    3. حائری، محمدحسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، قم: دار إحیاء العلوم الاسلامیة، 1404ق.
    4. حر عاملی، محمد بن حسن‌، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت ^‌، 1409ق.
    5. ابن‌شهید ثانی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین قسم الفقه، مؤسسة الفقه للطباعة و النشر‌، 1418ق.
    6. حیدری، علی نقی، اصول الاستنباط، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه‏، 1412ق.
    7. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417ق.
    8. خ‍طی‍ب بغدادی‌، اح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی، الکفایة فی علم الرّوایه، بیروت: دارالکتب العلمیّة، 1409ق.
    9. خطیب، معتز، رد الحدیث من جهة المتن، بیروت: الشبکة العربیة للابحاث، 2011م.
    10. خمینی، سید روح‌الله، التعادل والترجیح، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر تراث الإمام الخمینی، 1375ش.
    11. خمینی، روح‌الله، تنقیح الأصول، تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418ق.
    12. خویی، ابوالقاسم، الهدایة فی الأصول، قم: موسسۀ صاحب الامر #، 1417ق.
    13. دلبری، علی، «آسیب نقل به معنا در احادیث»، مجله علوم قرآن و حدیث، شماره ۸۴، 1389ش.
    14. رفعت فوزی، عبدالمطلب، المدخل الی مناهج المحدثین، مصر: دارالسلام، 2008م.
    15. سبحانی تبریزی، جعفر، الموجز فی أصول الفقه‏، قم: موسسه الامام الصادق، 1387ش.
    16. سیستانی، سید علی، قاعدۀ لاضرر و لاضرار، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی، 1389ش.
    17. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالفکر، 1416ق.
    18. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
    19. شایجی، عبدالرزاق بن خلیفه، سید نوح، سید محمد، مناهج المحدثین فی روایة الحدیث بالمعنی، بیروت: دار ابن‌حزم، 1998ق.
    20. شریف قرشی، محمدباقر، موسوعة الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب ×، مؤسسة الکوثر للمعارف الإسلامیة، 1429ق.
    21. شوکت بیکر، نورالله، زیادات الثقات و موقف المحدثین و الفقهاء، بیروت: دار ابن‌حزم، 2007م.
    22. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی العامه، 1408ق.
    23. شیرازی، إبراهیم بن علی، اللمع فی أصول الفقه، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
    24. صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول‏، بیروت: الدار الاسلامیه‏، 417ق.
    25. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الإمامة، قم: مؤسسة البعثة قسم الدراسات الإسلامیة، 1413ق.
    26. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران: انتشارات مرتضوی، 1375ش.
    27. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، قم: دفترانتشارات اسلامی، 1413ق.
    28. عاملی، حسین بن عبد الصمد، وصول الأخیار إلی اصول الأخبار، مجمع الذخایر الاسلامیه، 1360ق.
    29. عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم: دارالحدیث، 1385ش.
    30. عبادی، احمد، کاربردشناسی زبانی، جستارهایی در فلسفه و کلام اسلامی، شماره 102، 1398ش.
    31. عبیدات، محمود سالم، تاریخ الحدیث و مناهج المحدثین، اردن: دارالمناهج، 2008م.
    32. عتر، نورالدین، مناهج المحدثین العامة، دمشق: دارالطیبة، 2008م.
    33. غفاری، علی اکبر، تلخیص مقباس الهدایة مامقانی، تهران: جامعة الامام الصادق ×، 1369ش.
    34. فاضل لنکرانی، محمد جواد، رسالتان فقهیتان؛ السرائر فی انقسام المعاصی الی الکبائر والصغائر و نقل الروایات باللفظ او بالمعنی، تنظیم: اصغر خلیلیان، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، 1397ش.
    35. قاسمی، محمد جمال‌الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1360ش.
    36. قانصوه، محمود، المقدمات و التنبیهات فی شرح أصول الفقه، بیروت: دارالمورخ العربی، 1418ق.
    37. قزوینی، سید علی موسوی، الاجتهاد و التقلید التعلیقة علی معالم الأصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1427ق.
    38. کلباسی، محمد بن محمد ابراهیم،رسالة فی حجیة الظن، بی‌‌جا، بی‌نا، 1317ق.
    39. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتاب الاسلامیه، 1407ق.
    40. کوه کمره‌‌ای، محمد حجت، کتاب البیع تعلیقات هامة، رسالة حجیة الشهرة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1409ق.
    41. مالک بن أنس، الموطأ، امارات: مؤسسة بن زاید سلمان، 2006م.
    42. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف: مکتبة المرتضویة، 1350ق.
    43. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه فی علم الدرایه، قم: موسسه آل البیت ^ احیاء التراث، 1411ق.
    44. متقی هندی، علی المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مؤسسة الرساله، 1401ق.
    45. مجلسی اول، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌، 1414ق.
    46. مجلسی دوم، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، قم: دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
    47. محقق داماد، محمد، المحاضرات مباحث اصول الفقه، اصفهان: انتشارات مبارک، 1382ش.
    48. مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1430ق.
    49. منتظری، حسینعلی، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، انتشارات مکتب آیة الله العظمی المنتظری، 1416ق.
    50. نجاشی، أحمد بن علی، رجال النجاشی، قم: جامعه مدرسین، 1413ق.
    51. نورایی، مرتضی، «تحلیلی بر کاربست شواهد تاریخی در تاریخ نگاری»، نامه تاریخ پژوهان، شماره 24، 1389ش.
    52. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت ^، لإحیاء التراث، 1408ق.
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 7، شماره 13 - شماره پیاپی 13
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی، سال هفتم، شماره 13،پاییز و زمستان 1399 ، ص 9-282
اسفند 1399
صفحه 147-168

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 13 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 22 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار