معناشناسی ساختاری مفهوم شجاعت در منابع روایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 .Shirafkan43@gmail.com : .استادیار گروه زبان وادبیات عرب جامعة المصطفی العالمیة قم

2 دانشگادانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق ×، تهران، (نویسنده مسئول)؛ ه امام صادق علیه السلام

3 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه امام صادق ×، تهران

چکیده

چکیده
شُجاعَت از فضائل اخلاقی است که به‌معنای دلیری آمده و در علم اخلاق از آن به‌عنوان حد وسط بی‌باکی و ترس یاد می‌شود. با توجه به اهمیت مـسئلۀ شجاعت در حیات بشر و اثرگذاری فراوان آن در رشد و تعالی مادی و معنوی او، بایستگی شناسایی حیطۀ مـعنایی آن، به‌خصوص در محدودۀ منابع اسلامی‌، بیش‌ازپیش، معین می­گردد. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با تأکید بر حوزه معناشناسی ساختاری بر آن است که در یک فرایند منظّم به بررسی شبکه‌ای معنای واژه شجاعت بپردازد. بر اساس یافته‌های این پژوهش با بررسی دامنۀ معنایی و روابط هم‌نشینی و جانشینی واژه شجاعت در منابع دینی، مفهوم «شجاعت» با تعدادی از مفاهیم همچون «صدق و راستی»، «ازخودگذشتگی»، «تن‌ندادن به ذلت»، «نام‌جویی»، «همت»، «غیرت»، «تسلط بر نفس»، «حمیّت»، «بخشندگی»، «حلم» و «خردمندی» رابطۀ اشتدادی دارد. مفاهیم «نصرت»، «فضیلت» و «ایستادگی» نیز با مفهوم «شجاعت» رابطۀ توزیعی دارند. همچنین، مفهوم «شجاعت» با مفاهیمی مانند «جبن» و «عدم دوراندیشی» رابطۀ تقابلی دارد؛ لذا از طریق شجاعت می‌توان آن دسته از خصلت‌هایی که با این مفهوم رابطۀ اشتدادی دارند را تقویت و از آفت خصائصی چون «جبن» و «عدم دوراندیشی» که با این خصیصه رابطه تقابلی دارند در امان ماند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural semantics of the concept of courage in narrative sources

نویسندگان [English]

  • Hussein Shirafkan 1
  • Omid Nasiri 2
  • Majid Mohammadlu 3
1 Associate Professor of the Al-Mostafa International University: Shirafkan43@gmail.com
2 Master student of Quran and Hadith, Imam Sadegh (AS) University, Tehran, (Corresponding author) omidnasiri74@gmail.com
3 Master student of jurisprudence and basics of law, Imam Sadegh University, Tehran: m.mohammadlu73@gmail.com
چکیده [English]

Abstract
Courage is one of the moral virtues that mean bravery and in ethics it is referred to as the middle ground between temerity and fear. Given the importance of the issue of courage in human life and its great impact on his material and spiritual growth and excellence, the need to identify its semantic domain, especially within the limits of Islamic sources, is increasingly determined. Using a descriptive-analytical method and emphasizing the field of structural semantics, the present article intends to examine the meaning of the word courage in a systematic process; Based on the findings of this study, by examining the semantic scope and relations of coexistence and substitution of the word courage in religious sources, the concept of "courage" with a number of words such as "truth and honesty", "self-sacrifice", "rejection of humiliation",  "ambitious", "mettle", "self-control", " humanity", "generosity", "patience" and "wisdom" are strongly related. The concepts of "victory", "virtue" and "endurance" also have a distributive relationship with the concept of "courage". Also, the concept of "courage" is in conflict with words such as "cowardice" and "lack of foresight". Therefore, through courage, one can strengthen those traits that are strongly related to this concept and avoid the negative impact of traits such as "cowardice" and "lack of foresight" that are in conflict with this trait.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Structural Semantics
  • Semantic Components
  • Semantic Relationships
  • Courage
  1. فهرست منابع

    1. حرانی، (ابن‌شعبه)، حسن بن علی، تحف العقول، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1363ق.
    2. ابن‌فارس، احمد بن فارس‏، معجم مقاییس اللغة، ج 3، مکتب الاعلام الاسلامی‏، قم: 1404 ق‏.
    3. ابن‌مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر (لابن المشهدی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1419ق.‏
    4. ابن‌منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب‌، ج 8، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر‌، چاپ سوم، بیروت، 1414ق‌.
    5. امانی، رضا، عبادی، زهرا، رضایی، صدیقه؛ مطالعۀ حوزه‌های معنایی «صبر» در آیات قرآن، مجله معارف قرآنی، شماره 25، 1395ش.
    6. آقا جمال خوانساری، محمدحسین، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم‏، محقق: جلال‌الدین حسینی ارموی، تهران: دانشگاه تهران، 1366ش.
    7. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، محقق: سید مهدی رجائی، قم: دارالکتب الاسلامی، 1410ق.
    8. حافظ برسی، رجب بن محمد، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمومنین ×، محقق: علی عاشور، دارالنشر اعلمی، بیروت: 1422ق.
    9. حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دارالفکر المعاصر‌، 1420ق‌.
    10. خواجه ‌نصیرالدین طوسی، اخلاق ناصری، انتشارات علمیه اسلامی، 1413ق.
    11. داودی مقدم و همکاران، تحلیل عناصر معنایی واژه اخلاقی ایثار در قرآن کریم، مجله پژوهش‌های اخلاقی، شماره 24، 1395ش.
    12. سلمان نژاد، مرتضی، معناشناسی تدبر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه‌شناسی و تاریخ انگاره. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق ×، 1391ش.
    13. شریفی‌، علی‌، نقد و بررسی آرای ایزوتـسو در حـوزه مـعناشناسی قران کریم، حکمت معاصر، پژوهشگاه‌ علوم‌ انسانی و مطالعات فرهنگی، سـال چهارم، شماره 3، 1392ش.
    14. شهید اول، محمد بن مکی‏، المزار (للشهید الاوّل)، مدرسه امام مهدی ×، قم‏، چاپ اول، 1410 ق‏.
    15. صدرالمتألهین، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج9، دار احیاء التراث‏، چاپ سوم، بیروت‏،1981 م‏.
    16. صدوق، محمد بن علی، امالی، تهران، ناشر کتابچی، 1376ش
    17. صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، محقق: علی‌اکبر غفار، قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
    18. عباسی‌، مهرداد؛ پورافخم، مریم، «کاربرد معناشناسی‌ در زمانی در تبیین‌ مفاهیم‌ اعتقادی قرآن: مـفهوم الله از‌ نـگاه‌ ایزوتـسو»، صحیفه مبین، شماره 49، 1390ش.
    19. علم‌الهدی، علی بن الحسین، رسائل الشریف المرتضی‌، قم: دارالقرآن ­الکریم، 1405ق.
    20. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، مفاتیح الشرائع، محقق: سید مهدی رجائی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1401ق.
    21. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ج 2، مؤسسۀ دارالهجرة، قم: 1414 ق‏.
    22. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، دارالکتب الإسلامیة، تهران: 1407ق.
    23. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، محقق: حسین حسنی بیرجندی، قم: دار الحدیث، 1376ش.
    24. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج4، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت: 1403ق.
    25. مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، محقق: هاشم رسولی محلاتی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
    26. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، تهران: انتشارات دارالحدیث، 1384ش.
    27. مدرسی، سید محمدتقی، علی الأکبر سلیل الحسین ×، تهران‌: دارالبقیع‌، 1418ق.
    28. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش
    29. نراقی، مهدی بن ابو‌ذر، جامع السعادات، بیروت: تحقیق: محمد کلانتر، نجف، بی‌تا.
دوره 7، شماره 13 - شماره پیاپی 13
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی، سال هفتم، شماره 13،پاییز و زمستان 1399 ، ص 9-282
اسفند 1399
صفحه 71-90
  • تاریخ دریافت: 14 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 26 شهریور 1399
  • تاریخ پذیرش: 01 مهر 1399